Umurtqalilar zoologiyasi

29-rasm. Zog‘ora baliqning nafas olish sistemasi: 
1-jabra yoyi, 2-jabra qilchalari (tichinkasi), 3-jabra yaprog‘i, 4 - 5 - q o n olib ke- luvchi va 
qon olib ketuvchi jabra arteriyalari. 
Qon aylanish sistemasi. 
Zog‘ora baliqning yuragi tana 
bo‘shlig‘ining oldingi qismida qorin tomonida joylashgan. 
Uning faqat uchta boiimi:
venoz sinusi
(qoitigi), 
yurak 
bo‘lmasi
va uning ostida joylashgan muskulli 
yurak qorin- 
chasi 
bor (30-rasm). Shunday qilib, zog‘ora baliq va umuman 
suyakli baliqlar yuragida 
arterial konus 
boimasligi bilan 
tog'ayli baliqlar yu-ragidan farq qiladi. 
Yurak qorinchasidan yo‘g‘on qon tomiri - qorin aortasi 
chiqib, boshlanish joyida
aorta so‘g‘oni 
deb ataladigan ken- 
gayish hosil qiladi. Aorta so'g'oni klapanlari va ko'ndalang 
yoili muskullari boimasligi bilan yurak boiimlaridan, xusu- 
san arterial konusdan farq qiladi, shuning uchun ham u yurak 
singari mustaqil urib (ishlab) turmaydi. Til osti jabrasining 
yarim boiagi toiiq taraqqiy etmaganligi natijasida uning qon 
olib keluvchi jabra arteriyasi yo‘qolganligi sababli faqat to'rt 
juft qon olib keluvchi 
jabra arteriyasiga 
ega (30-rasm). 
Qon aylanish sistemasining navbatdagi periferik qismlarini 
oddiy preparovkalarda ko'zdan kechirib bo'lmaydi, buning 
uchun maxsus in’eksiya qilingan preparat talab qilinadi. Shun- 
day qilib, qon olib keluvchi jabra arteriyalari, jabra yaproqla- 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
rida kapillyarlar sistemasiga boiinib ketadi. Bu kapillyarlar- 
ning juda yupqa devorlari orqali qon bilan jabrani yuvib o'tuvchi 
suv orasida gazlar almashinuvi ro'y beradi. So‘ngra kislorodga 
boy arterial qon, kapillyarlar orqali qon olib ketuvchi 
jabra 
arteriyalariga 
yig'ilib, natijada toza qon orqa (dorzal) to- 
monda joylashgan bir juft 
aorta ildiziga 
quyiladi. Aorta il- 
dizlari boshning orqasida umurtqa pog'onasining tagida bir- 
biri bilan qo'shilib, butun organlarga qon olib boruvchi qon 
tomirlar chiqadigan 
orqa aortani 
hosil qiladi. 
Dum boiimidagi venoz qon toq dum venasi orqali keladi 
va ikkiga boiinib buyraklarga boradi. Suyakli baliqlarning 
ko'pchiligida tog'ayli baliqlarga qarshi oiaroq faqat chap 
buyrakda, chap keyingi kardinal vena mayda kapillyarlarga 
boiinib
qopqa 
sistemasini hosil qiladi. Keyingi 
o‘ng kardi­ 
nal vena 
esa 
kyuverov quyilishigacha 
uzluksiz boradi. 
Buyraklardan keluvchi keyingi kardinal venalar yurak atrofi- 
da bosh qismdan venoz qon olib kelu- 
? 
?
vchi 
oldingi kardinal venalar 
bilan 
У— » qo'shiladi. Keyingi va oldingi kardinal 
venalarning qo'shilishi natijasida yura- 
— 4 kning venoz qo'ltig'iga quyiladigan juft 
.. 
kyuverov quyilishi 
hosil boiadi. 
le - t ft S s r ---