Umurtqalilar

1-eshituv kapsulasi, 2-ko‘z kosasi, З-hidlov kapsulasi, 4-rostrum tog‘avlari, 5 - 8-jabra yoylari, 9-jabralararo to ‘sqichni tutib turadigan qil tikanlar, 10-gioid, 11-
giom andibulyar tog'ayi, 12-tanglay-kvadrat tog‘ayi, 13-m ekkel to g ‘ayi, 14-lab tog‘aylari.

Ko'pchilik akulalar jag‘ yoylarining har qaysi tomonida bir juftdan lab tog'aylari deb ataluvchi mayda tog'aychalar joy­ lashgan. Lab tog'aylarning borligi jag‘ yoyi birinchi visseral yoy boimasdan, balki uchinchi visseral yoy ekanligini ko'rsatadi, chunki birinchi va ikkinchi jag‘ oldi yoylari reduk- siyalangan.

Suzgich qanot skeletlari toq suzgich qanotlar skeleti bilan juft suzgich qanotlar skeletiga boiinadi.


Toq suzgich qanotlar (orqa va dum) ichki hamda tashqi skeletdan iborat (tikanli akulaning toq anal suzgich qanoti
y o ‘q ) .
Akula dum suzgich qanotining (24-rasm) pallalari bir xilda emas: ichida o'q skeletining davomi boigan ustki pallasi uzun va katta, ostki pallasi kichkina bo'ladi. Bunday tipdagi dum suzgich qanot geterotserkal qanot deb ataladi. Dum suzgi- chining ichki skeleti bir qator tayoqchasimon tog'aylar —ra- dialiyalardan iborat bo'lib, ular dum umurtqalarining yoyla- riga birikadi. Tashqi skeleti teridan hosil bo'lgan va suzgich qanotning o'zinigina tutib turadigan bir qancha elastik iplar- dan iborat.


24-rasm. Akulaning geterotserkal tipdagi dum suzgichi:
1-ustki pallasi, 2-pastki pallasi, 3-umurtqa pog‘onasi, 4-radial tog‘aylar, 5-elas- tik iplar.

Orqa suzgich qanotining ichki skeleti gavda muskulaturasi-

ga o'rnashgan bir qator tayoqchasimon tog'aylar — radiali- yalar yoki shu’la tirgovuchlardan iborat. Radialiyalar ba’zan birlashib, katta tog'ay plastinkani hosil qiladi. Tikanli akula orqa suzgichlarining oldida bittadan o'tkir shox moddasidan tuzilgan tikanlari bo'lib, ular elastik iplar singari ikkilamchi
teri skeletining elementidir.
Juft suzgich qanotlar skeleti suzgich qanotlar kamari bilan erkin suzgich qanot skeletidan tashkil topgan. Oldingi suzgich qanotlar kamari yoki yelka kamari (25-rasm) akula


gavdasining ikki yonidan va ostki tomonidan o‘rab oladigan yarim halqa shaklidagi tog‘aydan iborat. Har qaysi yarim halqa o‘rtasining yon tomonida birikish bo'rtmasi bor, erkin suzgich qanot shu bo‘rtmaga birikadi. Kamaming shu bo'rtmadan yu­ qori qismi kurak, pastki qismi esa korakoid bo‘lim deb ataladi.

25-rasm. Akulaning yelka kamari va ko'krak suzgich qanotining skeleti:

1-yelka kamarining kurak b o ‘limi, 2-yelka kamarining korakoid bo‘limi, 3-birikish bo'rtm asi, 4-ko‘krak suzgich qanoti skeletining bazal tog'aylari, 5-radial tog'aylar, 6-elastik iplar.

Erkin suzgich qanotlar skeleti xuddi toq suzgich qanotlar skeleti singari ichki tog'ay skeletidan va teridan hosil boigan tashqi skeletdan tuzilgan.

Erkin suzgich qanotlar skeletining asosida biriktiruvchi o'simtaga birikkan uchta yapaloq asosiy — bazal tog'aylar joylas]igan. Bazal tog'aylardan pastda uch qator tayoqchasi­ mon radialiyalar boiadi. Suzgich pallasining qolgan qis­ mini bir qancha elastik iplar ushlab turadi.
Chanoq kamari kloaka teshigi oldidagi muskul qatlamida ko'ndalang joylashgan toq tog'ay plastinkadan iborat (26-rasm). Uning uchlariga qorin suzgichining skeletlari birikadi. Qorin suzgichida yolg'iz ikkita juft bazal elementi bor. Bulardan
4 6


bittasi juda uzun bo‘lib, unga bir qator radial tog'aylar biri­ kadi. Suzgich qanotining qolgan qismlarini elastik iplar tutib turadi. Erkak akulalarning bazaliyasi yanada uzayib otalanti­ rish - kopulyativ organga aylangan.

26-rasm. Akulaning chanoq kamari va qorin suzgichining skeleti: