Умумтаълим мактабларининг ўқувчи ёшларини ҳаракатга ўргатиш этаплари ва жисмоний сифатларини ривожлантириш

Катта ёшдаги мактаб ўқувчиларида кўпроқ гавдани бошқариш, тўсиқлардан ошиш, таяниш ва осилишдек оғир жисмоний машқлар танланади.
Тезлик. Кичик ёшдаги ўғил болаларда 8-10 ёшдан бошлаб ўрта ёшдагиларга нисбатан яхши ривожлана бошлаган. 10 ёшга борганда бу сифатнинг заҳираси анчагина катталашади. Шу йиллар мобайнида тезликни ўртача ортишининг меъёри бошқа ёшдагиларга нисбатан юқори бўлади. Қизларда бу қобилият болаларникига нисбатан суст-роқдир. Тезликни ривожлантириш учун уларни нисбатан кўпроқ машқ-лантириш керакки, уларнинг бош мия ярим шарлари пўстлоғи қисмида тезлик марказлари пайдо бўлсин.
Тезликни ривожлантириш учун қуйидаги машқлар тавсия қилинади. 7-8 ёшдагиларга кўриш, овоз сигналларига ўз вақтидаёқ кескин жавоб бериши керак бўладиган ўз ўрнини тез топиб олиши тавсия қилинадиган ҳаракатли ўйинлар, эркин югуриш ва бошқалар.
Бу ўйинларни ўйнашда тезкорликка йўналтирилган вазифалар қўйилади. 3-4 синфларда эса 20-40м. масофани тез вақт ичида босиб ўтиш керак бўладиган ўйинлар танланади.
Ўсмирларда тезлик кичик ёшдагиларга нисбатан яхши ривож-ланади, қизларда эса уни тескариси, 12 ёшдан бошлаб болаларга нисбатан ривожланишнинг қия чизиғи пастга томон кетади. Сабаби уларнинг организми ёғ босиш жараёнига берилади, эгилувчанлик ва мосланувчанлик нисбатан сусаяди. Нерв жараёнларининг кучи, таъсир-чанлиги ортиб кетади. 14 ёшга келиб тезликнинг ривожланиши айтарли сусаяди. Булар учун тез бажариладиган жисмоний машқлар танлаб олинади. Танланган машқлар ўта юқори тезлик билан бажариладиган машқлар бўлиши шарт. Лекин тезлик учун машқларни ҳар доим бир маромда, кўп маротабалаб такрорлайвериш улар организмида шу тезлик учун шартли рефлекс ҳосил бўлишига олиб келиши мумкин. Унда тезлик ривожланиши кескин сусаяди.
Шунинг учун машқни турли хил шароитда, хилма хил тарзда бериш тавсия қилинади. Бунга эътиборсизлик тезлик рефлексини ҳосил бўли-шига, бир хил суръатдаги тезлик намоён қиладиган ҳолатни юзага келтиради. Уларга бериладиган машқ тезлик-куч талаб қиладиган бўлсин. 5-6 синфларда 6-9 этапли эстафеталар танланади.