Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

593

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

Hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish kompetensiyasi quyidagi ko‘nikmalarni o‘z 

ichiga  oladi:  tabiiy  yo‘nalishdagi  fanlardan  tegishli  bilimlarni  yodga  olish  va  ulardan 

foydalanish; izohlovchi modellar va tasvirlarni anglash, yaratish va ulardan foydalanish; 

tegishli prognozlar qilish va asoslash; izohlovchi farazlarni taklif etish; ilmiy bilishning 

jamiyat uchun amaliy ahamiyatini tushuntirish. 

Ilmiy 

tadqiqotlarni 

loyihalash 

va 

baholash 

kompetensiyasi 

quyidagi 

ko‘nikmmalarni qamrab oladi: berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usullarini baholash; 

ilmiy  tadqiq  etilishi  mumkin  bo‘lgan  savollarni  farqlash;  berilgan  muammoni  ilmiy 

tadqiq  etish  usulini  taklif  etish;  berilgan  ilmiy  tadqiqotda  o‘rganilayotgan  muammoni 

aniqlash;  ma’lumotlarning  obyektivligi  va  ishonchliligini  ta’minlashda  olimlar 

tomonidan qo‘llaniladigan usullarni tavsiflash va baholash. 

Maʼlumotlar va dalillarni ilmiy talqin qilish kompetensiyasi quyidagi ko‘nikmalarni 

o‘z ichiga oladi: maʼlum bir ko‘rinishdagi maʼlumotlarni boshqa ko‘rinishda ifodalash; 

maʼlumotlarni  tahlil  va  talqin  qilish  hamda  tegishli  xulosalar  chiqarish;  ilmiy 

adabiyotlardan  olingan  matnlardagi  faraz,  dalil  va  xulosalarni  aniqlash;  ilmiy  dalil  va 

nazariyalarga  asoslangan  mulohazalarni  ilmiy  bo‘lmagan  boshqa  qarashlardan  farqlay 

olish;  turli  manbalar  (masalan,  gazeta,  jurnal,  Internet)dan  olingan  ilmiy  mulohaza  va 

dalillarni baholash [2].  

PISA  topshiriqlari  mazkur  tadqiqotning  baholash  vositasidir,  yaʼni  o‘quvchilarning 

tabiiy  fanlar  bo‘yicha  savodxonligi  PISA  topshiriqlari  yordamida  baholanadi.  Har  bir 

PISA topshirig‘i bir yoki bir nechta savolni o‘z ichiga oladi. PISA topshiriqlarining o‘ziga 

xos xususiyati shundaki, ularda hayotiy, real muammoli vaziyatlar aks etadi.  

PISA tadqiqotida o‘quvchilardan test olinadi, o‘quvchi so‘rovnomasi va maktab 

rahbari  so‘rovnomasi  to‘ldiriladi.  Bularning  natijalari  har  tomonlama  chuqur  tahlil 

qilinadi. PISA tadqiqoti ishtirokchi mamlakatlar taʼlim tizimi yuzasidan ilmiy asoslangan 

tahlillarni taqdim etadi.  

Mamlakatlar  esa  o‘z  taʼlim  tizimini  zamon  talablari  asosida  rivojlantirish 

strategiyasini  belgilashda  ushbu  tahlillardan  foydalanishadi.  Ushbu  tadqiqot  reytingida 

yuqori  o‘rinni  egallab  kelayotgan  davlatlarning  taʼlim  tizimini  o‘rganish  va  ilg‘or 

tajribalarini qo‘llashga qiziqish ortib bormoqda. 

PISA  tadqiqoti  tahlillari  o‘quvchilarning  funksional  savodxonlik  darajasi,  eng 

avvalo, o‘qituvchilarning kasbiy malakasiga bog‘liq ekanini ko‘rsatadi. PISА reytingida 

eng yuqori o‘rinlarni egallab kelayotgan Singapur davlatida o‘qituvchilarni tayyorlash, 

ularning kasbiy mahoratini yuksaltirishga juda katta eʼtibor qaratiladi. Bundan tashqari, 

Singapur  o‘quv  dasturlariga  nazar  tashlaydigan  bo‘lsak,  unda  o‘quvchilar  tadqiqotchi, 

o‘qituvchi esa tadqiqotga boshchilik qilishi qayd etilgan [3].  

Tabiiy fanlarni o‘qitishda tabiiy hodisa-jarayonlar darslikda tayyor axborot holida 

berilmasdan, ularni fanning ilmiy-tadqiqot metodlarini qo‘llagan holda tajriba o‘tkazish 

orqali o‘rganishga urg‘u beriladi [4]. 

---