14
soliqlar men joriy qilgan qoida asosida yig’ilardi»
1
. Bu qoidaga asosan, soliqlar
erning mahsuldorligiga va olingan hosilga qarab belgilanar edi.
Masalan, doim, uzluksiz ravishda kanal, buloq va daryo suvi bilan sug’orilgan
ekin yerlaridan olingan hosildan ikki hissasi er egasiga qoldirib va bir hissasi saltanat
xazinasiga soliq tariqasida olinar edi. Bordiyu raiyat bu qoidaga rozi bo’lmasa, u
holda hisobga olingan ekin yerlarini birinchi, ikkinchi va uchinchi jarib (ya’ni 1
gektarga) qilib, uchga ajratib, birinchi jaribdan olingan hosilning 3 harvori (1 harvor-
300 kg.yaqin), ikkinchi jaribdan olingan hosilning 2 harvori, 3-chi jaribdan olingan
hosilning 1 harvori, ya’ni 1 gektar eri bor kishi 900 kg, 2 gektar eri bor kishi 1500 kg
va 3 gektar eri bor kishi 1800 kg soliq to’lagan va hokazo.
Ammo xalqdan olingan soliqlarni har xil bahonalar bilan ko’paytirishga yo’l
qo’yilmagan. Kuzgi, bahorgi, qishki va yozgi dexqonchilikdan, lalmikor yerlardan
olingan hosilning uchdan va to’rtdan bir qismi soliq tariqasida olingan.
Fuqarolar olinadigan jon solig’i, kasb-hunardan, o’tloq va suvloqdan
olinadigan soliqlar qadimdan o’rnatilgan qoidalar bo’yicha olingan. Soliq hosil
pishib etilgandan keyin olingan. Soliq yig’ishda zo’ravonlik, kaltaklash, bandi qilish,
xaqoratlash man etilgan.
Kimki, biron sahroni obod qilsa, yoki er osti suvini olish uchun inshoat qursa,
to’g’onlar qurib bog’ ko’kartirsa yoxud xarob bo’lib yotgan yerlarni obod qilsa
birinchi yili soliqdan ozod qilingan, ikkinchi yili raiyat o’z roziligi bo’yicha soliq
to’laganlar. Amir Temur harbiy yurishlardan zafar bilan qaytib kelganda fuqarolarni
uch yilgacha soliqdan ozod qilgan.
Tashlandiq, xarob yerlarni obod qilish uchun turli asbob va kerakli narsalar
berilgan. Bu yerlarni obod qilish uchun, suv inshoatlari, qo’rg’onlar qurish uchun,
ariqlar qazish ko’priklar qurish, ot-ulov, omoch-ho’kizlar sotib olish uchun
xazinadan pul berilgan.
«Saltanatni adolatli boshqarish maqsadida ushbu tadbirlarni ma’qul ko’rdim».-
deb yozadi Amir Temur.
«Menga bo’ysungan yangi davlatlarda hurmatga loyiq odamlarga hurmat
ko’rsatdim. Men payg’ambar avlodlariga, qonun targ’ibotchilariga, olimlar va
keksalarga buyuk hurmat va ehtirom bilan munosabatda bo’ldim; ularga nafaqa
belgiladim; etim - esirlar, kambag’al-qashshoqlarga g’amxo’rlik qildim; yaxshilarga,
ular qaysi millatdan bo’lishiga qaramasdan, ularga yaxshilik qildim, g’arazli kishilar
va sotqinlar, ig’vo-fitna yurituvchilar, yolg’on gap tashuvchilar davlatimdan quvildi,
o’g’rilik, poraxo’rlik, ta’magirlikning barcha yo’llarini bekitish choralarini ko’rdim.
Shubhali va niyati buzuq kishilarning tuhmatlari bilan fuqarolarga jazo
berishni man etdim. Ammo biror shaxsning gunohi 4 dalil bilan isbotlansa, unga
qilmishiga yarasha jazo berdim»
2
deb yozadi Amir Temur.
Do'stlaringiz bilan baham: