Umumiy lot p65

Asosiy ta’sir dori moddalarining birinchi bo‘lib yuzaga chiqadigan ta’siridan iborat. Qo‘shimcha ta’sir boshqa organ va sistemalarga ta’siridan iborat bo‘ladi.

Nojoy a ta’sirlar — dorilarning terapevtik dozalardagi asosiy ta’siridan tashqari, boshqa a’zo va to‘qimalarda turli nojo‘ya ta’sirlar keltirib chiqarishi (oshqozon-ichak, yurak-qon tomiri sistemasi, siydik chiqarish yo‘llarida, disbakterioz, zaharlovchi, allergik va boshq.).

Tanlab ta’sir ko‘rsatuvchi moddalar (yurak glikozidlari — miokardga, oksitotsin — bachadonga, adrenalin — adrenore- tseptorlarga).

Asliga qaytuvchi va asliga qaytmas ta’sirlar.

Ko‘pchilik dorilarning ta’siri birmuncha vaqt o‘tishi bilan qaytib ketadi va a’zo-to‘qimalarning patologik holati qayta tik- lanadi. Bunday ta’sirlar asliga qaytuvchi ta’sir deyiladi.
Ba’zan dorilar ko‘proq berilganda yoki uzoq muddat berilsa, a’zo va to‘qimalar jiddiy o‘zgarishga uchraydi. Bunday ta’sirlarga asliga qaytmas ta’sir deyiladi. Masalan, og‘ir metall tuzlarining kuchsiz eritmalari burishtiruvchi ta’sir ko‘rsatadi va organ o‘z asliga qaytib keladi, ularning yuqori konsentratsiyasi to‘qi- malarga kuydiruvchi ta’sir etib, organ o‘z holiga qaytib kela olmaydi. Buni qaytmas ta’sir deb aytamiz.

8. 
   Zaharli ta’sir — ba’zi dorilarni noto‘g‘ri qo‘llash natijasida organizmga zaharli ta’siri.
   

5. 
   Dorilar bilan davolash turlari
   

Dorilar bilan davolashning quyidagi turlari bor:

1. 
   Etiotrop davolash (aethia — sababiga, tropo — qaratil- gan) — xastalik sababini yo‘qotish yoki uning ta’sirini susayti- rishga qaratilgan davo usullari. Masalan, mikroblarga qarshi davo usullari (dezinfeksiya, antiseptika va kimyoterapiya).
   
2. 
   Patogenetik davolash (pathos — kasallik, genesis — kelib chiqishi) — kasallikning kelib chiqishi, molekular mexaniz- mini yo‘qotish yoki uni susaytirishga qaratilgan davo usullari. Masalan, yurak glikozidlarining yurak yetishmovchiligida ish- latilishi asetilsalitsil kislotaning yallig‘lanishga qarshi ishlatilishi (ya’ni, prostoglandinlar sintezini susaytiradi).
   
3. 
   Simptomatik davolash — kasallikning ba’zi bir belgilarini yo‘qotish yoki uni tiklash uchun qo‘llaniladigan davo usullari. Masalan, bosh og‘rig‘ida og‘riq qoldiruvchi dorilarni ishlatish, qabziyatda surgi yoki ichni yumshatuvchi dorilar berish. Bunda xastalikning asosiy kelib chiqish mexanizmiga ta’sir etilmaydi.
   
4.