Umumiy ixtiologiya 64x84. indd

Urchuqsimon. Bunday ko‘rinishdagi baliqlarning boshi uchli, ponasimon, tanasi urchuqsimon bo‘lib, dum tomoniga qarab yassi- lanib boradi. Bu guruhga yaxshi suzuvchi, suvning har qanday qat- lamida yashay oladigan karp, okun, seld, los, treska kabi baliqlar kiradi.

Nayzasimon. Bunday ko‘rinishdagi baliqlarning tanasi cho‘- zinchoq, toq sonli suzgichlari dum tomoniga yaqin joylashgan bo‘lib, ular uzoq masofaga suzishga moslashmagan, o‘ljasini poylab kutib turadi, yaqinlashgach esa unga o‘qday otilib tashlanadi. Bu guruhga cho‘rtan, soxta quruq burun, sargan kabi baliqlar kiradi.

Tasmasimon. Bunday ko‘rinishdagi baliqlarning tanasi yon- boshlaridan yassilangan bo‘lib, tasmaga o‘xshaydi. Ular asosan tinch suv havzalarida yashab, sekin, ilonga o‘xshab harakat qiladi. Bu guruhga qilich baliqlar kiradi.

Ilonsimon. Bunday ko‘rinishdagi baliqlarning tanasi ilon va chuvalchanglarnikiga o‘xshash, uzun hamda ko‘ndalang kesimi yu- maloq bo‘ladi, Suzish paytidagi harakati ham ilonlarning harakati- ga o‘xshaydi. Ularning suzgich qanotlari bo‘lmaydi va asosan suv

o‘tlarining orasida yashaydi. Bu guruhga ugor va dengiz ignasi ka- bi baliqlar kiradi.

5. 
   Yalpoqsimon. Bunday baliqlarning tanasi yonboshlaridan (kambala) yoki orqa va qorin tomonidan (skat) yassilangan bo‘lib, ko‘zlari tanasining bir tomonida joylashgan. Bunday baliqlar suv- ning pastki qatlamida yashashga moslashgan bo‘lib, sekin suzadi.
   
6. 
   Sharsimon. Bunday shakldagi baliqlarning tanasi deyarli sharsimon bo‘lib, dum suzgichi sust rivojlangan. Bu guruhga pina- gor kabi baliqlar kiradi.
   

Shu narsani ta’kidlab o‘tish kerakki tanasining tashqi tuzilishiga ko‘ra barcha baliqlarni aniq bir tipga kiritish qiyin.

Baliqlarning butun tanasini boshi, asosiy tanasi, dumi va suz- gich qanotlari kabi 4 qismga bo‘lib o‘rganiladi.

Tumshug‘ining oldingi nuqtasidan jabra qopqog‘ining orqa tir- qishigacha bosh qismi, jabra qopqog‘ining orqa tirqishidan chiqa- ruv teshigigacha asosiy tana qismi, orqa chiqaruv teshigidan dum suzgichigacha dum qism hisoblanadi.

Bosh qismida og‘zi, burun teshiklari, ko‘zlari, jabrasi va ba’zi baliqlarda sachratkichlari bo‘ladi.

Baliqlarning organ joylashishiga qarab yuqoriga, to‘g‘riga, yarim pastga, pastga qaragan, har tomonlama harakat qiladigan, ba’zilariniki esa suzgichsimon bo‘ladi.

Baliqlarning boshi tanasiga harakatsiz qo‘shilib ketgan. Shu- ning uchun baliqlar tanasining suyri shaklda bo‘lishi va tuzilishi suvning qarshiligini yengib tez harakatlanishga imkon beradi.

Sazan va ko‘pchilik baliqlar tanasining oldingi uchida, ya’ni boshining suyri yuqori qismida voronkaga o‘xshash keng ochila- digan og‘iz teshigi, boshining ustida ikki juft kichikroq teshik – hid bilish organlariga ochiladigan burun teshiklari ko‘rinib turadi. Boshining ikki yon tomonida ikkita yirik qovoqsiz ko‘zi bor.