Umumiy ixtiologiya 64x84. indd

Baliqlarning ichki organlari

Baliqlarning tana bo‘shlig‘i. Baliqning tana bo‘shlig‘ida, umurt- qa pog‘onasining tagida tananing katta bo‘shlig‘i bo‘lib, unda ich- ki organlari joylashgan.
Hazm qilish sistemasi. Baliqlarni hazm qilish sistemasini daryo okuni baliq turi misolida ko‘rib chiqamiz. Okun – yirtqich baliq. U har xil suv hayvonlari, shu jumladan, boshqa tur baliqlar bilan oziqlanadi. Baliqlarning ovqat hazm qilish sistemasi og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach, oshqozon va ichakdan iborat. Ko‘pchilik baliqlarda oshqozon bo‘lmaydi. Oshqozonli baliqlarda iste’mol qi- lingan ozuqalar shu yerda parchalanib, hazm bo‘ladi va bu jarayon ichaklarda nihoyasiga yetadi. Ichaklar orqa chiqaruv teshigining oldingi qismida joylashgan teshik (klaoka) bilan tugaydi. Yirtqich baliqlarnig ichagi kalta, odatdagi va ayniqsa, o‘txo‘r baliqlarniki uzunroq bo‘ladi. O‘t xaltali jigari ichaklarning o‘rta qismida joy- lashgan bo‘lib, qonga tushgan zaharli moddalarni zararsizlanti- rish, unda ishlab chiqiladigan o‘t suyuqligi esa ozuqalar tarkibida- gi yog‘larning hazm bo‘lishini ta’minlash vazifasini bajaradi. Bun-
dan tashqari, jigarda ortiqcha yog‘lar glikogen holida to‘planib, bu yog‘lar ozuqalar taqchil bo‘lgan paytda va qishki mavsumda mod- da almashinuvini ta’minlaydi. Okun o‘ljasini ushlab, jag‘laridagi o‘tkir tishlari bilan tishlab oladi. Ovqat yutilganidan keyin halqumi va qizilo‘ngachi orqali oshqozoniga boradi. Okun o‘ljasini butun- ligicha yutadi, shuning uchun ham uning oshqozoni cho‘ziluvchan bo‘ladi. Oshqozon devoridagi juda mayda bezlar oshqozon shira- si ishlab chiqaradi. Bu shira ta’sirida ozuqa hazm bo‘la boshlaydi. Qisman o‘zgargan ozuqa keyinchalik ingichka ichakka o‘tadi, bu yerda oshqozon osti bezining ozuqa hazm qilish shirasi va jigar- dan keladigan o‘t suyuqligi ta’sir etadi. O‘t suyuqligining zaxirasi o‘t pufagida to‘planadi. Ozuqa moddalar ichak devori orqali qon- ga o‘tadi, hazm bo‘lmagan qoldiqlar esa orqa ichakka keladi va tashqariga chiqariladi.