Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

KINEMATIKA 
Toʻgʻri chiziqli tekis harakat 
1.
Shamolning tezligi 
v
1
=10 m/s
boʻlganda yomgʻir tomchilari yerga vertikalga 
nisbatan 
α
1
=30°
burchak ostida tushadi. Shamolning tezligi qanday boʻlganda 
tomchilar 
α
2
=45°
burchak ostida tushadi? 
2.
Ma’lumki, suvda oqimga qarshi turgʻun suvdagiga nisbatan sekinroq suzamiz, 
lekin oqim boʻyicha esa – tezroq. Savol tugʻiladi: qaysi holda aynan bir xil 
masofaga tezroq borib kelishimiz mumkin, daryodami yoki koʻlda? 
3.
Avtomobil yoʻlning yarmini 
v
1
=50 km/h
tezlik bilan oʻtdi. Qolgan vaqtning 
yarmida 
v
2
=25 km/h
tezlik bilan va oxirgi qismni esa 
v
3
=35 km/h
tezlik bilan 
oʻtdi. Avtomobilning butun yoʻldagi oʻrtacha tezligini aniqlang. 
4.
Ikkita suv osti kemasi bir-biridan 
l
masofada bir xil yoʻnalishda bir xil 
v
tezlik 
bilan harakatlanmoqda. Orqadagi kemadan chiqqan lokator signali oldindagi 
kemaga borib, ortga qaytadi. Tovushning suvdagi tezligi 
c
ga teng. Signal 
qancha vaqtda borib qaytadi? 
5.
Motorli qayiq A va B punktlar orasidagi masofani oqim boʻylab 
t
1
=2 soat 
da, 
sol esa 
t=9 soat
da bosib oʻtadi. Motorli qayiq oʻsha masofani qaytishda 
qancha 
t
2
vaqtda oʻtadi? 
6.
Eskalator tinch turgan odamni 
t
1
=2 min
da yuqoriga olib chiqadi. Agar 
eskalator tinch tursa, odam yurib 
t
2
=3 min
da chiqadi. Harakatlanayotgan 
eskalatorda odam yurib qancha vaqtda chiqadi? 
7.
Harakatlanayotgan eskalatorda odam yurib 2
 min
da tushadi. Agar odam ikki 
marta tezroq yursa, tushish uchun 30
s
kamroq vaqt ketadi. U eskalatorda 
tinch tursa, qancha vaqtda tushadi? 
8.
Samolyot A punktdan B punktga borib qaytishda havoga nisbatan 
v=390 
km/h
tezlik bilan uchadi. A va B punktlar bir-biridan 
s=1080 km
masofada 
joylashgan. Agar trassada 
u=150 km/h
tezlikli kuchli shamol uzluksiz 
esayotgan boʻlsa, samolyot bu manzilga qancha vaqtda borib qaytadi? Ikki 
holni koʻring: a) shamol AB toʻgʻri chiziq boʻyicha esadi; b) shamol AB 
toʻgʻri chiziqqa perpendikulyar esadi. 
9.
Yomgʻir vertikal yogʻmoqda. Tomchining tezligi 
u
. Asfaltda 
v
tezlik bilan 
koptok yumalamoqda. Boshqa huddi shunday koptok tinch turibdi. Qaysi 
koptokka koʻproq yomgʻir tomchilar tushadi? Necha marta koʻproq? 
10.
Daryodan A punktdan boshlab qayiqda oʻtishmoqchi (rasmga qarang). 
Qayiqning turgʻun suvdagi tezligi 
v=6 m/s
, daryoning oqim tezligi
u=3 m/s
, 
daryoning kengligi 
s=100 m
. Agar qirgʻoqqa nisbatan perpendikulyar 
yoʻnalishda suzilsa, qayiq ikkinchi qirgʻoqning qaysi nuqtasiga chiqadi? B 
nuqtadan chiqish uchun qanday yoʻnalishda suzish kerak?

---

12 
10-masalaga.
12-masalaga.
13-masalaga.
11.
Baliqchi motorli qayiqda daryo boʻylab suzmoqda. Koʻprik yonidan oʻtayotib 
shlyapasi suvga tushib ketdi. Baliqchi chorak soat suzib, shlyapasi uchun 
ortga qaytdi va unga koʻprikdan 3
 km
oʻtib yetdi. Oqim tezligi nimaga teng? 
Boshida baliqchi qanday yoʻnalishda suzgan – oqim boʻyichami yoki unga 
qarshi? 
12.
Ikkita avtomobil oʻzaro perpendikulyar yoʻllar boʻyicha doimiy 
v
1
va 
v
2
 
tezliklar bilan harakatlanmoqda (rasmga qarang). Birinchi avtomobil yoʻllar 
kesishish nuqtasiga yetganda, ikkinchisi undan 
l
masofada edi. Qancha 
t
vaqtdan keyin avtomobillar orasidagi masofa eng kichik boʻladi? Bu 
s
min
masofa nimaga teng? 
13.
Daryoning qarama-qarshi qirgʻoqlarida joylashgan A va B punktlar orasida 
kater harakatlanmoqda (rasmga qarang). Bunda u doimo AB kesma boʻylab 
harakatlanadi. A va B punktlar bir-biridan 
s=1200 m
masofada joylashgan. 
Daryo oqim tezligi 
u=1,9 m/s. 
AB kesma oqim yoʻnalishi bilan 
α=60
° 
burchak tashkil etadi. Kater 
t=5 min
da A punktdan B punktga borib, qaytishi 
uchun suvga nisbatan qanday tezlik bilan va AB kesma bilan qanday 
burchaklar ostida harakatlanishi kerak?
14.
Daryo boʻyida joylashgan A pristandan B pristanga qayiq suvga nisbatan 
v
1
=3 km/h
tezlik bilan yoʻlga chiqdi. U bilan bir vaqtda B pristandan A 
pristanga qarab suvga nisbatan 
v
2
=10 km/h
tezlik bilan kater harakatlana 
boshladi. Qayiqning pristanlar orasida harakatlanish vaqtida kater bu 
masofani toʻrt marta oʻtishga ulgurdi va B pristanga qayiq bilan bir vaqtda 
kirib keldi. Daryo oqim yoʻnalishini va tezligini aniqlang.
15.
Ikkita bir xil 
l
uzunlikdagi shamlar rasmda koʻrsatilgandek devorlar orasida 
joylashtirildi va bir vaqtda yoqildi. Yonish davomida birinchi shamning chap 
devordagi soyasi oʻzgarmas, ikkinchisining oʻng devordagi soyasi esa 
v
tezlik 
bilan qisqaradi. Har bir shamning yonish vaqtlarini aniqlang.
16.
Yuqoridagi 15-masalada chap devordagi soya 
v
1
tezlik bilan koʻtarilib, oʻng 
devordagi soya esa 
v
2
 
tezlik bilan pasaysa, javob qanday boʻladi? 
u 
B 
A 

---

13 
17.
Rasmda odam koʻl qirgʻogʻidagi A nuqta turibdi va koʻldagi B nuqtaga eng 
kichik vaqtda bormoqchi (rasmga qarang). Odamning suvga nisbatan tezligi 
v
1
, qirgʻoqqa nisbatan esa 
v
2
. Agar 
v
2
>v
1
boʻlsa, odam qanday yoʻnalishda 
harakatlanishi kerak? 
15-masalaga.
17-masalaga.
19-masalaga.
18.
Avtobus toʻgʻri asfalt yoʻlda 
v
1
=16 m/s
tezlik bilan harakatlanmoqda. Asfalt 
yoʻldan 
d=60 m 
va avtobusdan 
s=400 m
masofada odam turibdi. Odam 
v
2
=4 
m/s 
tezlik bilan yugurishi mumkin. Odam qayday yoʻnalishda yugursa 
avtobusga yetishadi? Buning uchun u qanday eng kichik tezlik bilan yugurishi 
kerak? Va qanday yoʻnalishda? 
19.
Oʻzaro α burchak ostida kesishuvchi ikki toʻgʻri chiziq har biri oʻz-oʻziga 
perpendikulyar yoʻnalishda 
v
1
 
va 
v
2
tezliklar bilan harakatlanmoqda (rasmga 
qarang). Toʻgʻri chiziqlar kesishish nuqtasining 
v
tezligini aniqlang.
20.
Yadro 
v
tezlik bilan uchadi va ikkita bir xil boʻlakka boʻlinadi. Agar 
harakatsiz yadro boʻlinganda har bir boʻlak 
u
tezlikka ega boʻlishi ma’lum 
boʻlsa, yadro va boʻlaklar tezliklari orasidagi mumkin boʻlgan maksimal α 
burchak aniqlansin.