Umumiy doc

Eritmalarni tahlil qilishning konduktometrik usuli 
Elektrolit eritmalarining konsentrasiyasini ularning elektr o‘tkazuvchanligiga 
ko‘ra o‘lchash (konduktometrik usul) laboratoriya sharoitida ham, sanoat sharoitida 
avtomatik nazorat qilish uchun ham keng qo‘llaniladi. Konduktometrik 
konsentratometrlarning 
ishlashi 
eritmalar 
elektr 
o‘tkazuvchanligining 
ular 
konsentrasiyasiga bog‘liqligiga asoslangan. 
Arrenius nazariyasiga ko‘ra elektrolitlar suvda eritilganida molekulalar, ionlar 
dissosiasiyalanib, shu ionlarning eritmada mavjud bo‘lishi eritmaning elektr 
o‘tkazuvchanligiga sababdir. Dissosiasiyalanish darajasiga ko‘ra kuchli va kuchsiz 
elektrolitlar bo‘ladi. Kuchli elektrolitlar deyarli batamom ionlarga dissosiasiyalangan 
bo‘ladi, 
kuchsiz 
elektrolitlarning 
eritmalarida 
esa 
ma’lum 
miqdorda 
dissosiasiyalanmagan molekulalar ham bo‘ladi. 
Turli moddalar eritmalarining elektr o‘tkazuvchanligini baholash uchun 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

219 
Kolraush ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlilik tushunchasini kiritdi, u 1 sm
3
eritmada 1 
g-ekv modda bo‘lgan eritmaning elektr o‘tkazuvchanligi sifatida aniqlanadi: 
η
σ
λ
=
, (6.9) 
bu erda 
λ
 — eritmaning ekvivalent elektr o‘tkazuvchanligi; 
σ
 — eritmaning solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi. 
Sm/sm; 
η
— erigan moddaning ekvivalent konsentrasiyasi, g
∙
 ekv/sm
3
. 
Barcha elektrolitlar uchun ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik dissosiyalanish 
kuchayishi 
natijasida 
eritma 
suyula 
borishi 
bilan 
ortadi. 
Eritma 
to‘la 
dissosiasiyalanganda (ya’ni eritma cheksiz suyulganida) u eng katta qiymatiga 
erishadi. Eritmaning solishtirma o‘tkazuvchanligi bilan suyultirilgan elektrolitning 
tabiati hamda uning konsentrasiyasi o‘rtasidagi bog‘liqlik Kolraush qonuni bilan 
aniqlanadi: 
σ
=
α∙
η
(
v
k
-
v
a
) , (6.10) 
bu erda a — elektrolitik dissosiasiyalanish darajasi; v — ionlar (kationlar v
k
va anionlar v
a
) ning eritma 
cheksiz suyulgandagi qo‘zg‘aluvchanligi, ya’ni ularning kuchlanish gradienti IB/sm bo‘lgan elektr maydonidagi siljish 
tezligi, Sm/s bilan ifodalanadi. 
6
.17-rasmda 
solishtirma 
elektr 
o‘tkazuvchanlikning 
konsentrasiyaga 
bog‘liqligi ko‘rsatilgan. Grafikdan ko‘rinib 
turibdiki, 
eritmaning 
konsentrasiyasi 
oshganda 
uning 
solishtirma 
elektr 
o‘tkazuvchanligi avval tez ortib, maksimal 
qiymatiga 
etadi, 
so‘ngra 
kamayadi. 
Binobarin, 
konduktometrik 
tahlilda 
konsentrasiya bilan elektr o‘tkazuvchanlik
o‘rtasida bir xil bog‘liqlikka ega bo‘lish 
uchun o‘lchashlarni maksimumdan bir 
tomonda 
joylashgan 
konsentrasiyalar 
chegarasida 
bajarish 
zarur. 
Rasmdagi 
bog‘liqliklardan 
ko‘rinib 
turibdiki, 
maksimumdan chapdagi egri chiziqlarning tikligi katta bo‘ladi. Binobarin, 
konsentrasiyalarning bu sohasida konduktometrik usul eng katta sezgirlikka ega 
bo‘ladi. Elektr o‘tkazuvchanliqlarning konsentrasiyaga bog‘liqlikning bir xilmaslik 
6.17 – 
расм
.