Umumiy astronomiya

Algol yulduzlari. Algol turidagi tutuluvchan o‘zgaruvchan yulduzlar Perseyning β yoki Algol yulduzi kashf qilingandan so‘ng shunday deb nomlandilar. Davrning kattagina qismida ravshanlik egri chizig‘i deyarli o‘zgarmasdir. Bu esa, yulduzlar aloxida-alohida ko‘ringan fazalariga mos keladi, o‘sha momentlarda umumiy yulduziy kattalik o‘zgarmaydi. Ravshanlik egri chizig‘ida ikki xil minimum kuzatiladi, ulardan biri – bosh minimum ikkinchisiga nisbatan ancha chuqurroq. Ushbu effekt yulduzlar ravshanligidagi farqlaridan kelib chiqadi. Bosh yulduz, u odatda nisbatan sovuqroq gigantdir, kichikroq, ammo qaynoqroq komponentani to‘sib o‘tganda ravshanlik egri chizig‘ida chuqur minimum kuzatiladi. Kichik, ammo yorqinroq yulduz gigantning diskidan o‘tayotganda sistemaning umumiy yulduziy kattaligi unchalik kuchli o‘zgarmaydi.

Minimumlarning shakli tutilishlar to‘liq yoki qisman bo‘lishiga bog‘liqdir. Qisman tutilishlarda ravshanlik egri chizig‘i silliqroq, chunki yorqinlik tutilish chuqurligiga monand sekin-astalik bilan o‘zgaradi. To‘liq tutilishlarda komponenta butunlay ko‘rinmay qoladigan oraliq mavjud. Bu paytda umumiy yorqinlik deyarli o‘zgarmas, ravshanlik egri chizig‘idagi minimumida esa, yassi tub kuzatiladi.

Algol turidagi o‘zgaruvchanlarda minimumlarning shaklidan orbita qiyaligi haqida ham ma’lumot olish mumkin.

Minimumlarning davomiyligi yulduzlar radiuslari bilan orbita o‘lchamlari nisbatiga bog‘liqdir. Agar yulduz bir vaqtning o‘zida ham spektral qo‘shaloq bo‘lsa, orbitaning haqiqiy o‘lchamlarini topish mumkin. U holda sistemagacha masofani aniqlamasdan ham komponentalarning massalarini, orbita o‘lchamini, binobarin, yulduzlarning radiuslarini aniqlash mumkin.