Умумий ва тарихий геология

УЧИНЧИ ҚИСМ
ТАРИХИЙ ГЕОЛОГИЯ
Умумий тушунча
Тарихий геология, геология фанининг бир қисми бўлиб ер пўстини ривожланиш тарихнни океан тубида ва қуруқлик юзасидаги текислик ва тоғларни вужудга келишини ўрганади.
Тарихий геологияга асос солган рус олимларидан М. В. Ломоносов (1711—1765), А. П. Қарпинский, А. Д. Архангельский, А. А. Борисяк, Н. М. Страхов, Д. В. Наливкин, Е. В. Милановский, А. А. Богданов ва бошқалар унинг ривожланишига катта ҳисса қўшдилар.
Тарихий геология ер пўсти қатламларининг ҳосил бўлиш шароитини, сабабини, структурасини ва улар орасидаги ўсимлик ҳамда ҳайвонларнинг тошга айланган қолдиқларини ўрганади. У ер шарида бизга маълум бўлган ҳамма қуруқлик, ярим орол ва оролларнинг геологик тараққиёт тарихини ва у ердаги қатламларнинг бирини иккинчисига таққослаб ёшини аниқлайди.
Тарнхий геология Ер ўтмишини тиклашда фақат тоғ жинси ва қатламлар тарихини текшириб қолмай, улар орасида ҳосил бўлган фойдали қазилмаларнинг келиб чиқиш процессини, палеогеографик шароитини геологик текшириш усуллари билан аниқлайди. Худди шу йўл ёрдамида текислик ва тоғни ташкил этган жинсларни, улардаги минерал хом ашёларни ҳосил бўлиш тарихини ҳам ўрганади.
Тарихий геология геологня фанининг текшириш методларидан фойдаланади. Жумумладан, геологиянинг палеонтология, палеботаника, стратиграфия, тектопика, геофизика, литология, петрография, минералогия соҳаларидан жуда кенг фойдаланади.
Тарихий геология биринчи навбатда геолог, биологлар, тупроқшунослар ва географлар учун асосий фанлардан бири ҳисобланади. Чунки ер юзасини билиш унинг ички қисмининг пайдо бўлиши, структураси, таркибини ўрганиш билан алоқадордир. Ер юзасидаги рельеф шаклининг ҳосил бўлишини билиш учун ҳар бир жойни ички қатлами тузилишини ва палеогедграфиясини билиш шарт. Тупроқшунослар ер юзасидаги тупроқни ҳосил бўлишини, уларнинг тарқалиш қонуниятларини аниқлашлари учун ернинг ички қатламларининг ҳосил бўлиш сабаби ва тарихини билишлари керак.
Умумий геология курсидан маълум бўлган ҳозирги геологик процесслар Ер ўтмишида ҳам бўлган, лекин уларни қайси қуруқликда кандай шароитда хосил бўлганини тиклаш ҳозирги замон геологик процессларини ўрганиш асосида олиб борилади. Бундай таққослаш усулига актуализм усули дейилади.