Umum va tib psix p65

agrafiya
deyiladi. Shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda 
yozishning o‘zgarishi xarakterlidir.
NUTQNING BUZILISHI
Bosh miyaning organik zararlanish kasalliklari, jarohatlarida, 
kalla chanoq suyaklari shikastlanishida, isteriyalarda nutqning 
buzilishi kuzatiladi. Nutqning buzilishi 
afaziya
deyiladi. 
Afaziyaning bir necha turlari farq qilinadi, ularning ko‘pgina 
umumiy va bir-biridan farq qiladigan xususiyatlari bo‘ladi. 
Afaziya bilan og‘rigan bemorlarda so‘zlar va ularni tashkil 
etuvchi nutq tovushlarini to ‘g‘ri tanlash buziladi, shuningdek, 
mustaqil nutqning grammatik tuzilishi ham buziladi. Bunday 
bemorlarning nutqi kambag‘al, ishlatiladigan so‘zlar zaxirasi 
ancha cheklangan bo‘ladi. Bir xil so‘zlarni va bo‘g‘inlarni 
boshqalari bilan almashtirish sodir bo‘ladi. Gapning ayrim 
qismlari o‘rtasidagi bog‘lanish buziladi. Shuningdek, o‘qish va 
yozishning yomonlashuvi ham kuzatilishi mumkin. Afaziyalar 
motor, sensor, amnestik, total afaziyalarga ajratiladi.
M otor afaziya
— so‘zlarni talaffuz qilishga qobiliyatsizlik 
yoki bu qobiliyatning sezilarli ravishda pasayishidir. Bemorlar 
gapirishga harakat qiladilar, lekin faqat bir necha so‘z yoki 
bo‘g‘inlarnigma ayta oladilar. Bunday buzilish kalla chano- 
g‘ining peshona qismi shikastlanib, peshona sohasida joy- 
lashgan Brok markazi zararlanganda kuzatiladi. Bemorlar 
o ‘zlariga qaratilgan nutqni tushunadilar.
Sensor afaziya
atrofdagilar nutqini yomon tushunish bilan 
xarakterlanadi. Yozuvda qo‘pol buzilish kuzatiladi, masalan 
«mete» o‘rniga «mota», deb yozadida, xatosini tuzata olmaydi, 
chunki «ta»ni «te»dan ajratib farqlay olmaydi. 
Sensor afaziya
bilan og‘rigan bemorlarga nisbatan o‘zlariga qaratilgan nutqni 
tushunish ko‘proq yomonlashgan bo‘ladi. Ular ko‘pincha 
o ‘zlariga berilgan savollarni tushunish u yoqda tursin, hatto
63

---

oddiy imo-ishoralarni ham tushunmaydilar. Bunday bemorlar 
erkin gapiradilar, lekin ancha buzilgan va birmuncha tushunarsiz 
bo‘lgan nutqda bir xil so‘zlar va bo‘g‘inlarni boshqalari bilan 
almashtirishga ko‘p marta yo‘l qo‘yadilar. Ko‘pincha ularning 
nutqi so‘zlar yig‘indisidan iborat so‘zlarni tanlashga aylanib 
qoladi. Sensor afaziya uchun nutq beqarorligi (logoreya) xosdir.