|
«Muhit bilan davolash» ko‘rinishidagi psixoterapiya.
M uhit yoki mikromuhit deb, birinchidan bemorga juda
yaqin yuradigan odamlar (oilasi, yaqin do‘stlari, ishxonadagi
o ‘rtoqlari, kasalxonada esa, boshqa kasallar, bemorni davo-
lashda bevosita ishtirok etadigan shifokorlar, tibbiyot hamshi-
ralari)ga, ikkinchidan, bemorni turmushda va davo muassasa-
sida bo‘lgan paytida atrofni o ‘rab turgan vaziyatga aytiladi.
Kasal odam muhit bilan juda mustahkam aloqada bo‘ladi;
muhit bemor qiziqishlarining doirasini, uning ijtimoiy va
m a’naviy qiyofasini, shuningdek, emotsional holati, kayfi
129
ruhiyatini ko‘p darajada belgilab beradi. To‘g‘ri uyushtirilgan
muhitning bemorga ko‘rsatadigan ta’siri qudratli davo vositasi
bo‘lib hisoblanadi.
Muhit ta’sirini: 1) davo muassasasidan tashqarida ko‘r-
satiladigan ta’sir va 2) davolash muassasasi ichida ko‘rsatila-
digan ta’sirga bo‘lish mumkin.
Shifokor, shuningdek, o ‘rta m a’lumotli tibbiyot xodimi
bemor kasalxonaga tushmasdan ilgari uning qanday muhit
sharoitlarida yashab kelganligi bilan hamisha qiziqadi. Shu
maqsadda shifokor, albatta, bemorning qarindosh-urug‘lari,
ba’zan esa, birga ishlaydigan hamkasblari bilan tanishadi,
bemor ishining tabiatini, jamoadagi, oilasidagi o‘zaro munosa-
batlarini aniqlab oladi va hokazo. Shunda qarindosh-urug‘lari
o ‘z oilasining a’zosi qanday dardga chalinganligini, unga
qanday munosabatda bo‘lish kerakligini, uning qanday tartibga
amal qilib borishi lozimligini aniq-ravshan bilib olishadi.
«M uhit bilan davolash»ning ikkinchi xili kasalxona,
sanatoriy, dispanser ichida ta’sir ko‘rsatishdir. Psixoterapevtik
tartib degan narsa bu o ‘rinda katta rol o ‘ynaydi. Shu tartib-
ning ikki asosiy turini ajratish mumkin: 1) davolovchi-muho-
faza tartibi va 2) davolovchi-faollashtiruvchi tartib.
Davolovchi-muhofaza tartib holdan ketib, darmoni quri-
gan kasallarga, o ‘tkir psixik iztirobni boshdan kechirgan
kasallarga buyuriladi. Bu tartib kasallarni zararli vaziyatdan
ajratish, ularni tinch qo‘yib, dam oldirish, uyqusini uzaytirish
va mustahkamlashdan (ba’zan sutkasiga 16—18 soatgacha
uzaytirishdan) iborat bo‘ladi. Bu davrda kasallar bilan tinch-
lantiruvchi suhbatlar o ‘tkaziladi, shuningdek, ularga sedativ
va umuman darmonga kiritadigan preparatlar (bromidlar,
trankvilizatorlar, vitaminlar, glukoza va boshqalar) buyuriladi.
Davolovchi-muhofaza rejimni ipoxondriya bo‘lgan kasal
larga, ya’ni o ‘z badanining har xil qismlaridagi sezgilarga
(yurak, me’da-ichak, o ‘pka, siydik-tanosil a’zolari va boshqa-
lardagi sezgilarga) butun diqqat-e’tiborini qaratadigan kasal
larga buyurib bo‘lmaydi. Bunday bemorlar haddan tashqari
hadiksiraydigan bo‘lishi bilan ajralib turadi va o‘zlarini salga
go‘yo og‘ir kasalliklarga m ubtalo b o ‘lgan degan fikrga
130
keladilar. Davolovchi-faollashtiruvchi rejim ustida birmuncha
batafsilroq to ‘xtalib o ‘tamiz.
Davolovchi-faollashtiruvchi rejimda turmushdagi real
muhitga yaqin vaziyatni yaratish uchun harakat qilinadi. Shu
bilan birga bunday rejim psixoterapiya uchun eng yaxshi
imkoniyatlar yaratib beradi, chunki tinchlantiruvchi suhbatlar
o ‘tkazish uchun imkon beribgina qolmay, balki kasalni har
xil turdagi faoliyatga o ‘tkazishga, shaxsiyatining saqlanib
qolgan tomonlarini faollashtirishga, jam oa yordamida unga
ta ’sir ko‘rsatishga ham imkon ochadi.
O‘rta ma’lumotli tibbiyot xodimi uchun, birinchi navbatda,
davolovchi-faollashtiruvchi rejimning kasallarga ikki pog‘onada
xizmat ko‘rsatiladigan sistema (shifokorlar, tibbiyot hamshiralari)
sharoitlarida o‘tkazilishini bilish muhim. Kichik tibbiyot xodimlari
sonini qisqartirish hisobiga o‘rta ma’lumotli tibbiyot xodimlari
soni ko‘paytiriladiki, bu davolovchi faol psixoterapevtik rejimni
amalga oshirish uchun muhimdir. Chunki ana shunday rejim
sharoitlarida hamshira shifokor buyurgan davolarni bajaruvchi
shaxs bo‘libgina qolmay, balki kasallar jamoasining tashkilotchisi
bo‘lib ham qoladi. U ma’lum darajada psixoterapevtik va tibbiy-
pedagogik ta’sir ko‘rsatib boradi.
Ikki pog‘onali sistema bemorlarning o ‘z-o‘ziga xizmat
ko‘rsatishi (palatalarni yig‘ishtirishi, ovqat tarqatishi, tartib-
intizomga amal qilishi) va ularning muhitida o ‘z-o‘zini
ko‘proq boshqarishi bilan bog‘liqdir. Palata mudirlari, xo‘jalik-
maishiy va ommaviy-madaniy ishlarga rahbarlik qiladigan
kasallar kengashi saylanadi.
Davolovchi-faollashtiruvchi rejimning psixologik ahamiyati
shundan iboratki, bunda kasallar davolanadigan yoki shifokor
hamda xodimlarning ta’siriga beriladigan passiv «obyekt» bo‘lib
qolmasdan, balki «subyekt»ga aylanadilar, ya’ni davolash hamda
tibbiyot m uassasasidagi butun jam o a hayotining faol
ishtirokchilari bo‘lib qoladilar. Kasalning tibbiyot xodimiga
bo‘lgan munosabati «buyurish-bo‘ysunish» tamoyiliga asoslangan
bo‘lmay, balki «shifokor bilan bemor salomatlik uchun umumiy
kurashda teng huquqda ishtirok etadigan sheriklardir» qoidasiga
muvofiq qaror topib boradi. Kengash kishilari madaniy
131
saviyasining keskin yuksalganligi, mamlakatda umumiy o‘rta
ma’lumot tizimining amalga oshirilganligi, davo jarayonining
tibbiy-psixologik tomoniga ko‘p diqqat-e’tibor berilayotganligi
tufayli tibbiyot xodimlari bilan kasallar o‘rtasida ana shunday
yangi mazmundagi o‘zaro psixologik munosabatlar qaror topadi.
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
