Umum va tib psix p65

ES-HUSHI KIRARLI-CHIQARLI BO‘LIB TURADIGAN HOLAT
Bu holat klinik psixiatriyada turli xil bo‘ladi: bu holat 
birdan paydo bo‘ladi, shuningdek, birdan barham topadi. 
Ba’zan jarayon ongning torayib qolishi bilan cheklanadi: 
bemorlar ko‘chalarda daydib yurishadi, savollarga javob 
berishadi, o‘ziga hisob bermasdan turib jo‘nroq ishni beixtiyor 
bajaraverishadi. Boshqa hollarda bemorlarda gallutsinatsiyalar 
bo‘lib turadi. Bunda ularning yurish-turishi gallutsinatsiya 
kechinmalarining mazmuniga bog‘liq bo‘ladi.
28

---

Ba’zan bemorlar nazarida ularga hujum qilishayotgandek, 
ularni o‘ldirishmoqchi bo‘lishayotgandek bo‘lib tuyuladi, ular 
o ‘zlarini himoya qilishadi yoki vahimaga tushib qochishadi. 
Ana shunday paytda ular xavfli xatti-harakatlar qilishlari mum­
kin. Bunday holat bir necha daqiqadan bir necha kungacha, 
hatto haftalab davom etadi. Bu holat epilepsiya, isteriya, 
kalla-miya jarohatlari uchun xarakterlidir. Isteriya tufayli es 
kirarli-chiqarli bo‘lib turganida ong ko‘p darajada toraymaydi.
SOMNAMBULIZM HOLATI
Bu holatdagi odam g‘alati va hattoki, kelishmagan qiliq- 
lar qiladi. Somnambullarda bemorlar xonada maqsadsiz sanqib 
yuradi, devorni timirskilaydi, stol ustida yotgan narsalarni 
saralaydi, ba’zi hollarda esa ko‘chaga chiqib ketadi va avto- 
matik tabiatdagi harakatlarni qiladi. Chaqirish yo‘li bilan 
bemorni bu holatdan chiqarishga urinish, odatda, muvaffa- 
qiyatsiz bo‘ladi. Bemor atrofidagi odamlarning unga gapirgan 
gaplariga parvo qilmay, o ‘z diqqat-e’tiborini narsalarning 
chegaralangan doirasiga jalb qiladi va butunlay paydo bo‘lgan 
tasavvur hukmi ostida bo‘ladi.
AMBULATOR AVTOMATIZM HOLATI
Avtomatizm bir lahzada paydo bo‘lib, quyidagicha namo­
yon bo‘ladi. Odam ba’zan buning uchun nobop sharoitda 
odatlanib qolgan qator harakatlarini qiladi, masalan, tramvay- 
da ust-boshini yechadi va kiyadi, botinkasining iplarini yechadi 
va bog‘laydi, devordan nimalarnidir izlaydi va h.k. Bemorni 
bu holatdan chiqarish muvaffaqiyatsizlik bilan tugaydi, agar 
zo‘rlik bilan avtomatik harakatlarni bajarishiga qarshilik 
ko‘rsatilsa, ularda agressiv reaksiya paydo bo‘ladi, ular atrof- 
dagilarga og‘ir zarar yetkazishlari mumkin.