Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

Tapsırma 2.6. 
Menen (benen, penen) kómekshi sózleriniń qaysı gáplerde 
tirkewish, qaysı gáplerde dáneker xızmetinde qollanılǵanın anıqlań. 

---

84
1. Tap usı jerden baslap ańǵardıń baǵdarı menen tawǵa qaray sozılıp ketetuǵın 
qorıq toǵayı baslanadı. 2. Qarawıl tawǵa jetkennen keyin jol tar ótkeldiń ultanı menen 
joqarı kóterilip, onnan soń shóp shıqpaǵan jalańash túserlik penen bajbannıń úylerine 
kelip tireledi. 3. Ózi aqshıl, kógis súr bolıp gújireygen jelkesi menen dúńkiygen 
mańlayı birotala kelisip qalǵan. 4. Qálwen (tikenli jabayı shóp) – onıń bas dushpanı. 
Bala geyde kúni menen júrip, olardı shawıp taslaydı. 5. Al, shırmawıq bolsa, jabayı 
bolıwına qaramastan, jaǵımlı gúlleri menen adamdı ózine tartadı. 6. Bala portfelin 
usı qatardaǵı hayallardıń eń jası úlkeni Gúljamal menen onıń qızına kórsetiw ushın 
shawıp ketti (Sh.A.).
Tapsırma 2.7. 
Tómendegi sózlerdi paydalanıp hár qıylı sintaksislik 
dúzilistegi gápler dúziń, olardıń sintaksislik hám mazmunlıq baylanısın 
támiyinlegen halda «Ustaz – atańday ullı» temasında dóretiwshilik diktant 
jazıń. Diktantta kómekshi sózler hám almasıqlardan ónimli paydalanıń.
Ǵárezsizlik, tálim-tárbiya, mámleket siyasatı, bilimlendiriw tarawı, sheksiz 
itibar, pidayı ustazlar, bahalaw, sheksiz húrmet, kásiptiń ullılıǵı, dálillemek, jámiyettiń 
búgini hám keleshegi, xalıq mádeniyatı, tálim sapasın jaqsılaw, turmısta qollanıw, 
oqıtıwshılarǵa talap, oqıtıwshılardıń miynetin qádirlew, ǵamxorlıq kórsetiw, jańa 
ilim orayların qurıw, olardı zamanagóy texnikalar menen úskenelew, háreket 
etiw, oqıtıwshılıq, ullı kásip, 1996-jıl 9-yanvardaǵı Prezident pármanı, 1-oktyabr 
«Muǵallimler hám ustazlar kúni» dep belgilew. 
Tapsırma 2.8. 
Tekst ústinde ámeliy jumıs isleymiz.
Atshók
Bayaǵı zamanda bir jılqıshı jasaǵan eken. Sol jılqıshınıń qudaydan tilep alǵan 
bir ulı bolıptı. Bala úlkeyip, jılqıshı onı jumsaytuǵın jasqa 
kelgende, balası jumsaǵan isti pitkermey, sıltaw aytıp 
kele beretuǵın ádetti shıǵarıptı. Bir kúni jılqıshı balanı 
óziniń minip júretuǵın atın ákeliwge jumsaptı. Bala 
sırtqa shıǵıp ketip bir maydannan keyin qaytıp kelip:
!
Bolmasa
dánekeri de birde awıspalı, birde qarsılas dáneker boladı. 
Mısalı: 
Ol kúni-túni qırman basında, bolmasa dán qabıllaytuǵın stanciyada, 
yamasa jolda júretuǵın edi (Sh. A.). (awıspalı dáneker)
Ol qayaqtan bolsa da bul sum xabardı esitken, bolmasa bizden heshkim 
tisinen shıǵarǵan emes (E.B.). (qarsılas dáneker)

---