Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

1. Móreshiniń óz ónimin islep shıǵarıw ushın paydalanatuǵın tiykarǵı 
shiyki zatı ne?
2. Móre sózine biziń qaysı sózlerimiz mazmunlas bola aladı dep oylaysız?
3. Móreshiniń islegen jumısı qaysı waqıtta joqqa shıǵadı?
4. Abzactaǵı túpkilikli tirkewish ózi basqarıp kelgen sózi menen birge 
orınlıq mánini bildirip kelgen be?
Tonshılar.
Olar tondı júni ósik qoydıń terisinen tigedi. Olar terini ashıǵan 
qatıqqa iyleydi, kepkennen keyin onı súrgi dep atalatuǵın temir menen súredi, onnan 
keyin por menen aǵartadı, onnan keyin narpoz degen sarı boyawǵa boyaydı. Narpoz 
parsısha anar miywesiniń postı, qabıǵı degen sózi, ol «Narpoz» bolıp tilge kirgen. 
Tonnıń materialı, seńseń, eltiri teri dep ataladı. 
1. Ne ushın seńseń ton, eltiri ton degen sózler qáliplesken?
2. Ton islep shıǵarıw ushın neshe basqıshlı jumıs alıp barıladı?
3. Narpoz sózin qalay túsindińiz?

---

72
Juwazshı.
Ózimniń bala gezimde kózim kórgen juwazshılar óneri, óz aǵamnıń 
shın kásibi, kópshilikti gúnjiniń mazalı mayı menen
támiyinlegen. Óteniyaz juwazshınıń 
juwazshılıq kásibi jóninde sóylemekshimen. Olardıń juwazınıń shıyqıldısı uzaqtan 
esitilgen. Juwaz juwan qaraman aǵashtan kesilip keli uqsatıp islenedi, onıń juwanlıǵı 
keliniń juwanlıǵınan 2-3 ese artıq boladı. Digirman tasınıń salmaǵı menen juwazdıń 
kelisine salınǵan gúnji oq penen keliniń arasına qısıladı. Tastıń salmaǵı menen gúnjiler 
ezilip sıǵılıp may shıǵadı. Juwazdı aylandırıw ushın túye qosıladı.
Juwazdıń tárezi tekshesinde túrli ólshemde chaynik formalı jelimnen islengen 
«May dáble» dep atalatuǵın gúnji may quyatuǵın jıltıraǵan qara ıdıslar qatarlasıp turadı. 
Gúnji may alıwshılar may sińip sarǵayıp moynına baw taǵılǵan may qabaqları 
menen juwazdıń esigine kelip turadı, olarǵa may dáble tárezi menen «aǵarı» dep 
atalatuǵın tas penen gúnji maylar ólshenip beriledi, olardıń may qabaǵınıń moynında 
baylanǵan keskek aǵashı bar, ol aǵash «shot» dep ataladı. Juwazshı bergen mayınıń 
hár aǵarısı (eki qadaǵı) ushın keskek aǵashqa kesip gerbek saladı, bul násiyege bergen 
maydıń esabı, aydıń ayaǵında keskektegi gerbekti sanap esaplasıp maydıń haqısı 
aqshalay yaki gúnji, kendir, yaki biyday menen esaplasadı, al juwazdıń ishinde túye 
qosılǵan qaraz benen un tartıladı, tartılǵan undı nanbaylar aladı.
Qaraqalpaqlardıń kún kóris óneriniń bunnan da basqa da birqansha