Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

2. Atawısh tirkewishler
toparına atawısh hám ráwish sózlerden 
kómekshilik xızmetke ótken 
keyin, soń, burın, aldın, basqa, ózge, 
janında, qasında, ústinde, tusında, artında, ústinde, ishinde, beri, 
(berli)
hám t.b. sózler kiredi. Bul toparǵa kiretuǵın kómekshi sózler 
ornı menen birde mánili sóz, birde kómekshi sóz xızmetinde qollanıladı. 
Mısalı: 
1. Ol
 keyin 
keldi. 2.Bizler úyge 
burın
 keldik. 3. Ol hámmeden 
keyin
 
keldi. 4. Ol bizlerden 
burın
 keldi. 
Bul mısallardaǵı 1- 2 – gáplerdegi 
keyin, 
burın 
sózleri óz aldına jeke qollanılıp ráwish, al 3 – 4 – gáplerdegi 
keyin, 
burın
sózleri aldındaǵı seplik qosımtalı sózlerge dizbeklesip, tirkewish 
wazıypasın atqaradı.
Tapsırma 1.4. 
Tómendegi tekstten tirkewishlerdi tabıń, olardıń 
tirkewishtiń shıǵısı boyınsha qaysı túrine kiretuǵınlıǵın aytıń. 
Atamnıń kásibi
 
Meniń atam ekinshi jer júzilik urıstıń mayıbı. Onıń bir 
ayaǵın fashist oǵı julıp ketken. Ol sonda da úyde qarap otırmaydı. 
Stadionnıń qasındaǵı kishkene budkada etik mayshı bolıp isleydi. 
Bizler atamnıń islep tapqan aqshasına zárúr emespiz. Aǵam da, 
apam da, ájaǵam da jumıs isleydi. Atama: «jumıs islemey-aq qoy» 
dep talay mártebe aytqan menen, ol isley beredi. Adamlardıń 
mútájin pitkergendi abzal kóredi.
Bizler atamnıń budkasınıń qasındaǵı stadionda hár kúni 
sabaqtan soń futbol oynaymız. Biraq atam meniń futbol oynaǵanıma qarsı, ayaqtan 
mayrılıp qaladı dey me, sporttıń basqa túri menen shuǵıllan dey beredi. 
Meniń futboldı taslap ketiwge kózim qıymaydı. Óytkeni, balalar sport 
mektebindegi trenerimiz «Sennen nátiyje shıǵadı» dep meni hámmeniń aldında 

---

66
maqtaydı. Bir saparı qońsı kósheniń komandası menen oynap atırǵanımızda top jırtılıp 
qaldı. Basqa top joq, bizler bolsaq, 1:0 esabında utılıp atırmız. Endi ne qılamız dep qapa 
bolıp turǵanda kapitanımız:
– Azat, seniń atań etikshi ǵoy, apar tigip bersin, – dedi.
Men toptı alıp, atamnıń budkasına qaray juwırıp kettim. Kelsem, úsh kisi tufliyin 
maylatıw ushın gezek kútip tur eken. Jumısımdı aytıwǵa batına almay, atamnıń qasına 
jırtıq toptı qoydım. Atam da meniń ne ushın kelgenimdi dárhal sezdi:
– Mına adamlardı jibergennen soń tigip beremen, balam, – dedi. 
– Joraları asıǵıs kútip turǵan shıǵar, bizlerge qaramastan tigip bereǵoyıń, bizler 
kútip turamız,‒ dedi birewi meniń jaǵdayımdı túsinip.
Atam olardıń ruqsatına bola toptı tigip berdi. Men onı awzıma alıp úrledim de 
quwanıshım qoynıma sıymay, stadion betke juwırıp kettim.
Erteńine sabaqtan keyin bizler taǵı bir kósheniń komandası menen joldaslıq 
ushırasıw ótkerdik. Top taǵı bir jerinen sótilip, jırtıldı.
– Azat, atańa aparıp, tiktirip qayt! – dedi qarsılas komandanıń bir balası.
– Yaq, atamnıń jumısına kesent etpeymen, ‒ dedim men. 
Aparsesh! Búgin bir pátińke may pulın azlaw ákeler úyińe! ‒ dedi jańaǵı bala 
qazbalap.
Meniń qattı ızam keldi, onıń menen tóbelesejaq edim, joralarım táselle bergen 
soń ózimdi bastım. Oyındı taslap úyge keldim. 
Sol kúni mazam bolǵan joq. Awhalımdı atam dárhal sezdi.
– Saǵan ne boldı, ne ushın kewil-xoshıń joq, balam? – dedi ol.
Men bolǵan waqıya haqqında barlıǵın qaldırmastan aytıp berdim.
– Kásiptiń jamanı joq, balam, ‒ dedi atam. Qanday kásipte isleseń de el-jurtıńa, 
xalqıńa, watanıńa kerek bolıwıń kerek...
Atamnıń gáplerinen keyin bul sózlerdiń tereń mánisin uqqanday boldım hám 
onı maqullap basımdı iyzedim. 
(A.Sultanov)