Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

sebep pısıqlawısh
delinedi. Sebep pısıqlawısh 
nege? ne 
sebepten? ne sebepli? nelikten? ne ushın?
hám t.b. sorawlarǵa juwap 
beredi. 
Sebep pısıqlawısh tómendegi sózler arqalı bildiriledi. 
1. Shıǵıs seplik qosımtalı atawısh sózlerden, sebep ráwishinen 
boladı. Mısalı: 
1. Onıń júzi 
quwanıshtan
qızarıp ketti (J. S.). 2. Murat 
ilajsızdan
 qoylardı baydıń úyine aydap keldi (S. A.). 
2. -ıp/-ip,-p hám -ǵanlıqtan/-genlikten qosımtalı hal feyil hám 
hal feyilli toplamlardan boladı. Mısalı: 
1. Ol 
qısınıp
terley basladı. 2. Ol 
súysinip oqıǵanlıqtan
 waqıttıń ótip ketkenin de sezbedi (J. S.). 
Tapsırma 1.4. 
Tómendegi tekstti oqıń. Ondaǵı gáplerden sın, muǵdar-
dáreje hám sebep pısıqlawıshların tabıń. 
«Aydınlar» qosıǵı aytılǵanda hámme de birden eleń ete qaladı. Esitken adamnıń 
júreginde qosıq erksiz orın alsa, naması ózine bánt etip, ózine tartadı. Qosıqta Aral 
teńiziniń háwij urıp, tolıp-tasıp turǵan waqtı súwretlenedi. Teńiz, tolqınlar, shaǵalalar, 
kóz aldıńda Araldı elesletedi. Qosıq jaratılǵanına qansha waqıt boldı, biraq qosıqtı 
tıńlawǵa ele xalqımız toymaydı, hár kúni tıńlaydı... Sózi kúshli bolǵanı ushın ba, ya 
muzıkası ushın ba? Nege usı qosıq hámmeniń júreginen orın aldı? Bul sorawdı heshkim 
sheshe almadı, elege deyin qosıqtıń sıyqırlı kúshiniń sırına juwap taba almay júr.
Bul qosıq jaslardıń da, jası úlkenlerdiń de bası qosılǵan jerinde tıńlaytuǵın birinshi 
qosıǵı boldı. Sırtta júrgen jerleslerimiz bul qosıqtı kewildegi Watan saǵınıshı menen 
aytadı. 
Jáne bir waqıyanıń gúwası boldım. Tashkentte Nawayı teatrında belgili qosıqshı 
Jeńisbek Piyazovtıń eki kún koncerti boldı. Kelinim maǵan bilet ákeldi, qápelimde men 
!
!
!

---

201
awırdım. Kelinim balam menen koncertke ketti, kelgendegi olardıń tásirin aytıp bere 
almayman. Eń baslısı «Aydınlar»dı atqarǵanda pútkil zal ornınan túrgelip, Jeńisbek 
penen birge atqarıptı. Bul qanday sıyqırlı kúsh! Qanday qúdiret!
Qosıq tekstin jazǵan Ádenbay Tájimuratov bolsa, muzıkasın Marqabay Jiyemuratov 
jazdı. 
Qosıqtıń muzıkası qalay tuwılǵan? M.Jiyemuratovtıń ómirlik joldası Nábiyranıń 
aytıwı boyınsha, qosıqtıń muzıkası oylamaǵan jerde tuwılǵan. Marqabay Moynaqqa 
koncert gruppası menen bir jerge ushırasıwǵa baradı. Koncertten shıǵıp, rayonlıq 
kitapxanaǵa keledi. Ol Á.Tájimuratovtıń qosıqlar toplamın kórip, betlerin ashqanda 
«Aydınlar» qosıǵına kózi túsedi. Kompozitorlar qosıqtıń muzıkalıq jaǵına kewil bólip 
oqıydı ǵoy. Marqabay qosıqtı oqısa, sol waqıtta qosıqtıń naması ırǵatılıp, ózinen-ózi 
tuwıla baslaydı. Marqabay sol jerde otırıp, qosıqtıń tekstin jazıp aladı. Mine, usılay 
kútilmegen jerde, «Aydınlar» qosıǵınıń muzıkası payda boladı. 
(S.Bahadırova)
!
3. Shıǵıs seplik qosımtalı kelbetlik feyil, atawısh feyillerden 
hám sol feyillerdiń basqarıwındaǵı toplamlardan boladı. Mısalı: 
1. Ol