Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

QARA ÚY «OTAW» ustaxanaları 
Shımbaydaǵı hár túrli kásip
iyeleri ózleriniń tayarlaǵan ónimlerin 
ishki bazarǵa, hátteki, sırtqı bazarǵa 
da shıǵarıp turǵan. Shımbayda 
Arbashı awıl, Úyshi awıl, Kókshi 
qala, Qumbızshı awıl, Kónshi awılllar 
birigip, úlken qala payda etip, olarda 
hár túrli ónermentler jasaǵan. Olarda 
temirshiler, arbashılar, etikshiler, 
mısshılar, zergerler, úyshiler, 
ónermentshiliktiń kóp túrleri bolǵanı 
belgili. 
bilmey el qıdırmaqshı boladı. Iyti menen toǵaydı aralap, jol tappaǵan jerden, 
iyttiń baslawı menen súrdew tawıp, bir jerlerde eldi ushıratadı. Ózleriniń turǵan 
jerin kórsetip, balıqtıń xabarın aytadı. Ashlıqtan ele qutıla qoymaǵan xalıq kóship 
barıp, toǵaydan aǵash penen kegey qırqıp, qatnasıq baslanadı. Shımbaydı panalap 
otırıwshı kóbeyedi. Solay etip, xalıq kelip qonıslasqan jer «Shımbay» dep, arnaǵa 
«Kegeyli» dep at berilgen eken deydi.
(Qaraqalpaq ańızları, ápsanaları hám sheshenlik sózleri)
Tapsırma 1.4.
Tómendegi teksttegi gáplerden jay hám qospa 
bayanlawıshlardı tabıń hám olardıń baslawısh penen qalay 
baylanısqanın aytıń.
Dáwqara
Shımbay degen baydıń Dáwqara degen balası bolǵanlıǵı aytıladı. Shımbay – 
asıp-tasıp atırǵan bay edi, malların sıydıra almay úlken balası Dáwqaranı jaylawǵa 
shıǵaradı. Soń Dáwqaranıń óziniń baylıǵı artıp, eli-jurtına dańqı shıqqan bay boladı. 

---

152
Onıń ulı bolmadı, onıń ulı da, qızı da – Makariya atlı qızı. Dáwqara basqa jurttaǵı bir 
bay menen quda bolıp, onıń ulına Makariyanı unastırǵan eken. Kúnlerdiń birinde 
Makariya unastırılǵan jigit penen ushırasıp turǵanda, tún qarańǵısında uzaqtan 
qorqınıshlı dawıs esitiledi. Jigit qızǵa: «Atańa barıp ushqır tulpardı sorap alsań, men 
usı dawıstan xabar alıp qaytsam» deydi. Makariya atasına barıp bolǵan hádiyseni 
xabarlap, tulparın sorap aladı. 
Jigit tulparǵa minip qızǵa qarap: «Sen kiyimlerińdi kiyip, belińdi bekkem buwıp, 
esiktiń aldında kút» dep ózi dawıs shıqqan tárepke shawıp ketipti. Barıp qarasa, bul 
dawıs suw toǵanınıń dawısı eken. Ol adamlar tárepke úlken kúsh penen aǵıp kiyatır 
eken. Jigit izine qaytıptı da, Makariyanı alıp, bul apattan qashıp qutılıptı.
(A.Ábdiev)