Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

1. Sóylewde shınıǵıw degende ne islewdi túsindińiz?
10. Eń tiykarǵısı, óz sózińizden birinshi gezekte ózińiz zawıq alıń. Bunıń ushın 
hár qıylı kórkemlilikke bay sózlerdi, mazmunlı gáplerdi paydalanıń. Bunday sóz 
hám gáplerden kerek bolsa birqanshasın yadlap júriń.
Tapsırma 1.11.
1. Sózińizden kewlińiz tolǵan, zawıq alǵan waqıtlarıńız bolǵan ba? 
?
?
?
!
Turmıstaǵı hár túrli kórinis hám seslerge eliklewden payda bolǵan 
sózlerge 
eliklewish
dep aytıladı. Eliklewish sózler dara (jalt) hám jup sóz 
(jalt-jult) túrinde qollanıladı.
Eliklewish sózler mánilik ózgesheliklerine qaray 
seske eliklewish 
sózler, kóriniske eliklewish sózler
bolıp ekige bólinedi. 
1. Seske eliklewish sózler:
 tars, tısır, ǵars, bılsh, shıyq, gúńk, pır, gúr, 
tars-tars, gúrs-gúrs, dúrs-dúrs, pır-pır, shıyq-shıyq, uwdır-juwdır, ǵarq-ǵarq, 
ǵashır-ǵashır, gúldir-gúldir, shúyk-shúyk
hám t.b. Bul sózler turmıstaǵı hár 
túrli zatlardıń, qubılıslardıń háreketlerinen shıqqan seslerge eliklewdi 
bildiredi
Tapsırma 1.12.
Gáplerde qaysı eliklewish túri bar ekenligin anıqlap, tómendegi kesteni 
toltırıń. Birinshi gáp úlgi ushın islep berilgen. 
!
!
!

---

130
1. Kúshli samal tereklerdiń basların iyildirip gúw-gúw etedi (Ó. X.). 2. Dalada qorıq 
háwlisiniń otları jılt-jılt etip kórinedi. 3. Háwlige jaqınlaǵanımızda, uw-shuw bolıp 
shaǵallar ulıdı. 4. Qalpaǵınıń ernegi menen betin sıpırdı hám olardı oyatıw maqsetinde 
óhe-óhe dep jóteldi (A. Á.). 5. Ádette, alamanǵa tolı bolatuǵın qalanıń, bazarǵa jaqın 
kóshelerinde búgin selt etken tiri jan joq. 6. Shútik shıra bir waqıtta lap etip óship 
qaldı. 7. Záhiyda qapınıń aldına barǵan jerde gilt toqtadı (X. A.). 8. At barlı-joqlı jemdi 
gútir-gútir shaynay basladı. 9. At tuyaqlarınıń patır-patır dúrsildisi uzaqtan-
aq Sánemniń dıqqatın awdarǵan edi. 10. Quyash bult astınan birden jarq etip, 
palata jaqtılanıp ketti (T. Q.). 11. Taq-taq etip urǵanda trubadan ushqın shashıraydı. 
12. Ekshembi kúni hárbir shańaraq óz aldına bir topar bolıp, dúrkin-dúrkin, lek-lek 
adamlar shirkewge qaray jol aladı. 13. Tawnazardıń qarap turǵan jaǵınan burq-burq 
etip ala shań kóterildi (A. B.). 14. Bir máhálleri kúnniń júzi jılt etip ashılıp ketedi. 
15. Jerge qumartqanday juldızlar jımıń-jımıń etedi (K.S.). 16. Padadan qaytqan mallar 
mó-mó-mó degen dawısların sozıp, balalarına jetkenshe asıǵadı (Ó. X.). 17. Bulardıń 
gúbir-gúbir sóyleskenlerin shalama-shákki esittim (A. Á.). 18. ... Izler. Qıyır-shıyır izler. 
Júz metr júrgennen keyin, terektiń ústinen jáne bir qırǵawıl pırr etti.