Ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń 7-klası ushın sabaqlıq

3. Tekstten janapaylardı tabıń. 
T
apsırma 1.7. 
Kómekshi sózlerdi tabıń. Olardıń qaysı kómekshi sóz túrine 
kiretuǵınlıǵın aytıń. 
Pisip-jetilisken adamǵa aylanıwımız ushın bizge qatań sınaqlar keledi. Olardı 
jeńip shıǵıwǵa umtıla otırıp, óz isenimimizdiń qanday dárejede ekenligin bilip alamız. 
Dárya ırashında turǵan dostıń «Men júziwdi bilmeymen!» dewi múmkin. Eger 
de onı májbúrlep, suwǵa iyterip jiberseń ǵana, ol jan-dárman menen qulashlap júzip 
ketedi. Qáne, júziwdi bilmegenin kóreyinshi! Ol sonda ǵana júze alatuǵının ańlaydı. 
Eger de «Qolımnan kelmeydi» dep, basqa mayda-shúyde isler menen shuǵıllana 
berseń, júze alatuǵınlıǵıńdı ańlamay júre bereseń. Demek, suwǵa batıp baratırǵan 
adamlardı qutqara alatuǵınlıǵıńdı da bilmeytuǵınıń anıq. 
Júzip ketkennen keyin seniń shaxsıń da ózgeredi. Usınday sınaqlar seni kishipeyil, 
sıpayı, adamlarǵa muhabbat penen qaraytuǵın hám dártlerine sherik bolatuǵın insanǵa 
aylandıradı. 
 (Gazetadan) 
!
!
Ayırıw-sheklew janapayları 
Ózi qatnaslı sózdiń mánisin ayırıp-sheklep kórsetetuǵın 
janapaylarǵa ayırıw-sheklew janapayı delinedi. Ayırıw-sheklew 
janapaylarınıń xızmetin 
tek, ǵana, tek ǵana, bolsa, gileń, gilkiy, ılǵıy
kómekshi sózleri atqaradı. Mısalı: 1. Tek Írısqul biy tikeymey, shayıqqa 
óz tórinen orın awıstırıw ushın sál jılıstı (T. Q.). 2. Gilkiy qońıratlılar 
bolıp Sarıtawdı jaǵalap otıradı (K.M.). 
Bolsa 
janapayı ózi qatnaslı sózdiń keyninde kelip, onı basqa 
sózlerden ayırıp, bóleklep kórsetedi. Mısalı: Shımshıqlar bolsa juǵırlasıp 
ana shaqadan, mına shaqaǵa ushıp qonıp júr (Sh. R.). 
Gileń, gilkiy, ılǵıy
janapayları ózleri qatnaslı sózlerden burın kelip, 
sol sózlerdi basqa sózlerden ajıratıp kórsetedi. 
!
!
!

---