Укувчилар хукукбузарлигини олдини олиш ишида мактаб ва оиланинг узаро таъсири жараёнида педагог – рахбар ва ташкилотчи

O’quvchilarning ota-onalari bilan ishlashning asosiy shartlari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi:

• 
  Oilalarni o‘rganish va ularga farzandlari tarbiyasiga ko‘maklashish;
  
• 
  O’zaro xayrixoxlik ko‘rsatishdan qat’iy nazar, ota-onalar bilan doimiy hamjixatlikni o‘rnatish;
  
• 
  Pedagogik madaniyatni o‘stirish sifatida oila va maktab munosabatlarini normallashtirish;
  
• 
  Hamfikrlilik va nizosiz hamdo‘stlikni o‘rnatish;
  
• 
  Muayyan huquqiy normalarga rioya qilish;
  
• 
  Oila va maktabning birgalikdagi hamkorligi;
  
• 
  Jamiyat tashkilotlari va korxonalarining imkoniyatlaridan samarali foydalanish.
  

b) O’quvchi va o‘qituvchi o‘rtasidagi muammoli, asosan, o‘quv jarayonida paydo bo‘shladi. Olimlarning tekshiruvlari natijasida, shu narsa ma’lum bo‘ldiki, bu xolat 91% bo‘lgan paytlarda bilim olishga bo‘lgan qiziqishning pasayishi oqibatida boshlandi.

Bilim olishdagi omadsizlik, o‘smirga sinf jamoai oldidagi mavqeiga to‘g‘ridan – to‘g‘ri ta’sir ko‘rsatadi, muvaffaqiyatsiz oilalarda tarbiyalanayotgan bolalar o‘qituvchilar maslaxatini e’tiborga olmaslikka harakat qilishadi, bu esa yuqorida ko‘rsatilgan nizolarning vujudga kelishiga sabab bo‘ladi.

O’quvchiga bilim olish mahoratini tarbiyalash, uning qobiliyatini yo’zaga chikarish va rivojlantirish, bilim olishning aniq istiqbollarini yaratish, tarbiyalanuvchining yoshiga qarab, uning individual xususiyatlarini o‘rganish; uning oilaviy sharoiti va tarbiyasi; alohida yondashuvni amalga oshirish; o‘quvchini turli xildagi ijtimoiy foydali faoliyat turiga qiziqtirish – o‘qituvchilarga, sinf raxbarlarga nizoli vaziyatlarni hal etishga yordam beradi.

Ilgor o‘qituvchilar tajribasi shuni ko‘rsatdiki, pedagogik qarovsizlikni bartaraf etish, shuningdek, tarbiyaviy ishlarning sifatini yaxshilash, fakatgina, o‘quv – tarbiya jarayonini individuallashtirish va differentsiallashtirish orqali amalga oshiriladi. O’qituvchi butun sinf jamoasiga bilim berish va tarbiyalashi hamda har bir o‘quvchiga alohida yondashuvi lozim. Buning uchun bilim olish darajasi, qiziqishlari, har bir o‘quvchining, asosan, ta’lim – tarbiya borasida qarovsiz qolgan o‘quvchilarning shaxsiy xususiyatlarini hisobga olgan holda chuqurroq o‘rganish lozim. Ta’lim – tarbiya borasida qarovsiz qolgan o‘smirlarning hatti-harakatlari va xuquqbo’zarligini doimiy ko’zatish va hisobga olish, ularga ta’sir qilishning to‘g‘ri yo‘nalishini aniqlashga imkon beradi.

Pedagog-tarbiyachining maxorati bilan uning sinf jamoai faoliyatini to‘g‘ri tashkillashtirishi birgalikda olib borilsa, pedagogik qarovsiz o‘quvchilarning huquqbo’zarlikka olib keladigan, jamiyatga qarshi yo‘naltirilgan hatti-harakatlarini oldini olishga imkon yaratadi.

Ta’lim – tarbiya ishlarida pedagogik qarovsizlikni oldini olish imkonini beradigan asosiy omillardan biri bo‘lib, o‘quvchilar va ularning oilalarini ijtimoiy tadkik qilish hisoblanadi. Pedagogik qarovsiz qolgan o‘quvchilar haqida malakali ma’lumotlar olish va olingan ma’lumotlarni tizimlashtirish maqsadida maxsus so‘rovnoma (anketalar) ko‘llaniladi, bunda pedagogik qarovsiz qolgan o‘smirlarni o‘rganish dasturi keltirilgan. Tajriba maqsadida, dastlab, bo’lar Buxoro viloyatining Galaosiyo tumanida, so‘ngra esa respublikaning boshqa maktablarida qo‘llanilmoqda.

Bu so‘rovnomalarni sinf raxbarlari, o‘qituvchilar, ota-onalar ko‘mitasi raislari, kamolot ijtimoiy bo‘limlari to‘ldirishgan. Olingan ma’lumotlar maktab ma’muriyati bilan birgalikda umumlashtirilib, tekshirilayotgan maktablarning raxbarlari va pedagoglar jamoasiga tarbiyalashda o‘zlarining usullarini takomillashtirishga yordam berdi hamda o‘quvchilarning pedagogik qarovsizligini oldini olish bo‘yicha qo‘shimcha imkoniyatlardan foydalanishga ko‘maklashdi.

Ta’lim-tarbiya borasida qarovsiz qolgan o‘smirlarni, ularning oilasini, ularga dars beradigan o‘qituvchilarni, bu o‘smirlar bilan ishlaydiganlarni o‘rganish maqsadida, maktab direktori sinf raxbarlar va ota-onalar ko‘mita raislari orqali o‘tkaziladigan so‘rovnoma quyida ko‘rsatilgan.