УўК: 65. 89 Кбк: 56. 12 А–82 Асаб тизимингиз саломат бўлсин

1.3. Вегетатив асаб тизими
Энди вегетатив асаб тизими ҳақида сўз юритамиз
.
У чиндан ҳам организм ўсиши, ўпка ва ичак орқали 

---

Асаб тизимингиз саломат бўлсин
17
қувват олиниши, юрак ритми билан боғлиқ қон айла-
ниши учун жавобгар ҳисобланади. Шунингдек, соматик 
асаб тизими марказлари томонидан ўзини қутқариш ва 
кураш учун ишга тушириладиган стресс режимининг 
рўёбга чиқиши ҳам айнан унинг қўлида.
Лекин одамлар бунга кўпинча лоқайдлик билан қа-
райди, шунинг учун ичак ва ошқозонда эррозиялар ва 
нейродермит пайдо бўлади. Лекин стресс табиати бош-
қача, айтайлик, ички бўлиши мумкин. Масалан, бош 
мия жароҳатидан кейин. Худди бузилган телефондек: 
«майиб бўлган» бош мия бутунлай бошқа буйруқларни 
беришга тушади.
Вегетатив асаб тизими эса айнан ички аъзолардан ке-
лаётган сигналлар асосида фаолият юритиб, томирлар 
тонуси, қон ва лимфалар ҳаракатини бошқаради. Бунинг 
устига, ушбу сигналлар шунчалик секинки, доим қаердан 
пул топиш ҳақида ўй-хаёллар билан банд мия кўпин-
ча уни эшита олиши ҳам даргумон. Албатта, бу ҳазил. 
Вегетатив асаб тизимини сақлаш, уни оқилона бошқариш 
масалалари шарқ мамлакатлари, жумладан Хитойда 
анча ривожланган. Бунга мисол тариқасида биологик 
фаол нуқталар ҳақида таълимотларни, шунингдек, ажо-
йиб шифобахш восита – игна билан даволашни келтириш 
мумкин. Энди эса вегетатив асаб тизимининг айрим бў-
лимларини эслаб қолишга ҳаракат қиламиз: гипоталамус, 
гипофиз, сайёр асаб, энса соҳасидаги асаб ядроси (бош 
билан бош қариш), думғаза ядроси (қоннинг юракка қайти-
ши), юрак ўрилмаси (юрак уришини таъминлаш), кўкрак, 
қорин ва белдаги асаб тугунлари.
Вегетатив асаб тизими бош миядаги учта соҳага та-
янади: бош миядаги асаб ядролари, айниқса – сайёр 
асаб, гипоталамус, гипофиз, эпифиз. Вегетатив асаб 
тизимини бошқариш аъзолари симметрик ҳисоблана-
ди: чап ядролар чапдаги аъзоларни, ўнг ядролар эса 
ўнгдагини бошқаради.

---

Асаб тизимингиз саломат бўлсин
18
Вегетатив асаб тизими томирлар бўйлаб айла-
наётган қоннинг ҳажмига, бош мия, умуртқа ва тоснинг 
сифатига, томоқ, бурун ва пешона бўшлиғи, ўпка, жи-
гарнинг ҳолатига муайян даражада боғлиқ бўлади.
Ушбу асаб тизими иккита кичик бўлимга эга: симпа-
тик ва парасимпатик.