Uglevodorodlar tarkibi ikkitagina elementlardan uglerod va vodorod atomlaridan tashkil topgan organik birikmalar uglevodorodlar deb ataladi

Alkanlarning tuzilishi
Alkandagi barcha uglerod atomlari sp³-gibridlangan va tetraedr tuzilishiga ega, bog’larning orasidagi burchaklari 109⁰28' (tetraedral burchak). Agar uglerod atomlari to’rt hil radikal bilan bog’langan bo’lsa, burchaklar bir oz farq qiladi. Alkan uglerod atomlari orasidagi masofa 0,154 nm, uglerod va vodorod orasi esa 0,110 nm.

a) b) c)

Rasm 7.1.1. Etan molekulasiningгtuzilishi: а) sharsterjnli modeli, b) molekulaning geometriyasi,

c) σ-bog’lar

Uglerod-uglerod bog’lar atrofida aylanish mavjud bo’lib, natijada molekula mos ravishda turli fazoviy shakllarni oladi.

a) b) c)

Rasm 7.1.2. Alkanlarning fazoviy shakllari (konformatsiyalar): а) zigzag, b) tartibsiz, c) kleshne

Rentgenostruktur tahliliga asoslanib, kristalli holatdagi normal (tarmoqlanmagan) tuzilishli alkanlar zigzag konformatsiyasiga ega ekanligi aniqlandi. Bu molekulalar uchun bunday tuzilish eng barqaror hisoblanadi, chunki bu holda barcha uglerod atomlari bir-biriga nisbatan tormozlangan konformatsiyada bo’ladi. Tarmoqlangan tuzilishli alkanlarning konformatsiyasi o’zgarishi mumkin.