Ҳудудий маркази тасвирий санъат ва чизмачилик фанини ўҚитиш методикаси

Композицияда рангларнинг ўрни

Композицияда рангларнинг бир нечтаси йиғилиб, чиройли бирикмаларни ҳосил қилиши ранглар гармонияси деб аталади. Агар ранглар ѐқимсиз бирикмани ҳосил қилса уни дисгармония деб юритилади.

Ранг гурухларнинг гармоник бирикмаларини баъзан гамма деб ҳам юритилади. Баъзан тўйинган ранг гуруҳларнинг тўйинмаган ранглар билан қўшилиши ҳамгармоник бирикмаларни ҳосил қилиши мумкин. Бироқ, айрим холларда биргина расмда тўйинган ва тўйинмаган бирикмаларнинг акс этиши дисгармониянинг хосил бўлишига олиб келади. Рангтасвирчини ана шу жиҳатларга риоя қилган холда иш олиб бориши тасвирнинг таъсирчанлигини ошириш имконини беради.
Ранг доираси деганда асосий ҳисобланган қизил, сариқ, зангори рангларни ўзаро аралаштириш орқали олинадиган 12 ѐки 24 рангни доира бўйлаб, ѐнма-ѐн қуйилишига айтилади.
Образ яратишда "олдинга интилувчи" ва " оркага интилувчи" рангларнинг хусусиятларини билган холда иш олиб бориш ҳам яхши натижалар беради. "Олдинга интилувчи" рангларга кўпрок илиқ ранглар киради ва улар ўзларининг хақиқий ўрнидан олдинроқда кўринадилар. "Олдинга интилувчи" ранглар қаторига ѐрқин тўйинган ранглар ҳамда материалнинг фактурасига алоҳида эътибор берилиб ишланган расм ранглари ҳам киради.
Композицияда ѐруғлик (оч-тўқлик) ҳам ундаги образларнинг таъсирчанлигини оширишда алоҳида аҳамият касб этади. Буни ахроматик ранглар билан ишланган иллюстатив расмларда кўриш мумкин. Комозицияда ѐруғликнинг роли шундан иборатки, бунда бўрттириб кўрсатилиши лозим
бўлган образларни тасвирлашда контрастлик қонунидан фойдаланилади, яъни асосий образ тўқ тасвирланса, унинг атрофдагилар оч ранглар билан ишланади ва аксинча суратдаги асосий образ оч ранг билан ишланса, бошқалари эса тўқ ранглар билан тасвирланади.
Ранг билан ишлашга, болаларни рангларнинг тусларини фарқлай билишга ва улардан расмнинг мазмунига қараб фойдалана олишга ўргатиб бориш керак. Бўѐқ билан ишлаш жарѐнида бўѐқ ва ранг ҳақида маълумотлар бериш болалар расмлари ҳамда рассомлар асарларининг репродукцияларини тахлил қилиш билан амалга оширилади. Рангларнинг юқорида қайд қилинган хусусиятлари билан болаларни таништиришдан аввал уларга асосий ва хосила ранглар, хроматик ва ахроматик ранглар, илиқ ва совуқ ранглар, контраст ранглар, оғир ва енгил ранглар ҳақида тушунчалар берилиши лозим.

4.