Ҳудудий маркази тасвирий санъат ва чизмачилик фанини ўҚитиш методикаси

7. 8. Формализм

Ўтган асрнинг илк йилларида тасвирий санъатда кенг тарқалган оқимлардан яна бири формализм ҳисобланади. Бу оқимда мазмунга қараганда шакл (форма) устувор ҳисобланади. Бу оқим санъатдаги энг қимматли бадиий унсур сифатида фақат шаклнигина тан олади.
Ва ушбу оқимга мансуб рассомлар ўз асарларини геометрик шакллар ѐрдамида ѐки уларга асосланган ҳолда тасвирлайдилар. ХХ аср бошларида европада пайдо бўлган бу оқимнинг тараққиѐти натижасида футуризм, экспрессионизм, кубизм, абстраксионизм каби йўналишлар ҳам пайдо бўлди.

9. Абстракционизм

Бу атама - лотинча мавҳум, номаълум деган маъноларни англатади. Ушбу оқим ХХ асрда пайдо бўлиб, унинг вакиллари дастгоҳли рангтасвир, ҳайкалтарошлик ва графикада нарсалар ва ҳодисаларни реал тасвирлашдан воз кечдилар. Бу санъат йўналиши бадиий асарнинг ҳаѐтни билишдаги аҳамиятини инкор этади. У 1910 йилда пайдо бўлиб, жамоатчилик дидига қарши алоҳида шахсларнинг санъатга муносабатини ифодалайди. Бу санъат туридаги сувратларда одатда мазмунини англаш мушкул бўлган доғ, шакт ва чизиқларнинг тартибсиз ҳаракати тасвирланади.
Абстракционистларнинг дастлабки вакиллари В. Кандинский (рус), Саймур Ликтон, Дейвид Смит, Жексон Полтока (америкалик), Пьер Сулажа (француз), Карела Аппела (голланд)лар эди.
Бу оқимга мансуб энг машҳур асарлардан бири А.Райтбурднинг 1988 йилда яратилган, "Авлиѐ Антонийнинг васвасаси" деб номланади (116-расм). Сувратда айрим тушуниб бўладиган ва тушуниб бўлмайдиган шакл, ранг, кўриниш ва воқеалар қоришиқ тасвирланган.
Абстракционизм оқимида фақат рассомлар эмас, ҳайкалтарошлар ҳам ижод қилганлар. Бу борада О.Цадкиниинг "Композиция" деб номланган асари диққатга сазовордир (117-расм).

9. Классицизм

Лотинча- сўз бўлиб, "намунавий" деган маънони билдиради ва у ХVII- ХIХ асрлар мобайнида Францияда шаклланди. Бу оқим вакиллари ўз ижодлари учун қадимги дунѐ маданияти ва санъатини намуна қилиб олдилар.
Бу оқимда яратилган асарларда мазмуннинг мантиқий ривожланиб бориши, композицияда мувозанатнинг аниқ ифодаланиши, чизиқларнинг умумлашган ва равон бўлиши, ҳажмнинг эса аниқ андоза асосида ифодаланиши талаб этилади. Ранг эса ғояни ифодалашда ѐрдамчи вазифани бажариши лозим. Бу оқимнинг етакчи вакиллари сифатида Н.Пуссен, К. Лоррен, А.Менчс, А.Лосенко кабиларни кўрсатиш мумкин.

9.