Udk: 338. 48 Saidmahmudova Ozoda Abdulla qizi

Oʼzbekistonda qishloq joylarining turistik salohiyati. (3.2.1-jadval)
40
 
№ 
Turizm turlari
 
Turistik resurslar
 
Foydalanish 
imkoniyatlari
 
1 
Tarixiy 
arxeologik 
turizm 
Tarixiy obidalar, arxeologik qazilmalar 
Oʼrta 
2 
Etnografik 
turizm 
Аnʼanaviy mahalliy hayot tarzi, milliy 
folklor, xoʼjalik faoliyati usullari, turli 
marosimlar 
Yuqori 
3 
Qishloq xoʼjalik - 
agroturizm
Qishloq bogʼlari,madaniy landshaftlar 
va qishloq xoʼjalik ishlari, 
qishloqlarning oʼziga xos koʼrinishlari 
Oʼrta 
4 
Tanishuv 
sayohati 
Kurslar va seminarlar (musiqa, kasb-
hunar, tabiiy sogʼlomlashtirish 
manbaalari va boshqalar) 
Oʼrta 
5 
Diniy-ziyorat 
turizmi 
Muqaddas qadamjolar, cherkov, masjid 
va boshqa ziyorat joylari, turli diniy 
marosimlar 
Yuqori 
6 
Ekologik turizm 
Qishloqlarning tabiiy geografik 
mintaqalarda (togʼ, togʼ oldi, adir, 
choʼl, suv havzalari va boshqalar) 
joylashganligi 
Yuqori 
7
Sogʼlomlashtirish 
turizmi 
Mineral suv manbaalari, pansionatlar, 
sogʼlomlashtirish markazlari, kurortlar 
Yuqori 
8
Rekreatsiya 
turizmi 
Betakror joylar, daralar, buloqlar, 
oʼrmonlar,daryo boʼylari va boshqalar 
Yuqori 
Jahonda qishloq turizmiga har bir davlatlar oʼzlaridagi imkoniyat lariga 
qarab har xil mazmunda qaramoqda. Masalan, Аngliyada aholisi 7000 kishilik 
qishloqlarni qishloq turizmini rivojlantirish rejasiga kiritishadi, Аvstriyada bu 
sonlik aholisi boʼlgan qishloqlarni shahar turizmini rivojlantirish rejalariga 
qoʼshishadi. Shuningdek, qishloq turizmini, agroturizmni Rossiyalik olimlar 
40
Ushbu jadval muallifning tadqiqotlari natijasida tuzildi 

---

72 
ekologik turizmning tarmogʼi deb bilishadi. Yevropa davlatlarida aksincha 
agroturizm-dehqonchilik bilan bogʼliq turizm, ekologik turizm esa tabiat bagʼrida 
boʼlish va uni muhofaza qilishga koʼmaklashish deb belgilangan. 
Vatanimizda 
qishloq 
joylardagi 
resurslardan 
turistik 
maqsadlarda 
foydalanishni majmuali tashkil qilish qulayligini hisobga olib yuqorida keltirilgan 
turizm turlarini jamlagan holda qishloq turizmi deb atasak bu turizmni 
rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish ancha oson kechadi. Shuning uchun ham 
qishloq turizmini tashkil qilishdagi muammolarni oʼrganishdan oldin, dastavval 
qishloq turizmining mohiyatini, maqsadi va vazifalarini belgilab olishimiz lozim 
boʼladi. 
Jahondagi koʼplab davlatlarda «Qishloq joylardagi turizm» atamasi ham bor 
va ular qishloqlardagi turizm resurslarga bogʼliq holda turistik infratuzilmalarni 
yaratadilar. Bu holat ularda qishloq turizmining juda rivojlanganligini va ayrim–
ayrim yoʼnalishlarni hosil qilganligini koʼrsatadi. Biz uchun eng muhimi, qishloq 
turizmini rivojlantirish mamlakatimizda ichki turizmni rivojlantirish asoslari 
ekanligini anglab olishimizdir. Maʼlumki, ichki turizm Butunjahon turizm 
tashkilotining tasnifi boʼyicha bir mamlakat aholisining oʼz davlati hududlaridagi 
turistik faoliyati deb belgilangan. 
Qishloqlardagi turistik resurslar ichki turizmning asosiy obʼektlari 
hisoblanadi. Shuning uchun ham АQSh, Kanada, Аngliya, Fransiya, Germaniya, 
Ispaniya kabi davlatlar dastlab (oʼtgan asrning 70-yillaridan) oʼz davlatlarida ichki 
turizmni rivojlantirganlar, butun aholini yangi ijtimoiy- iqtisodiy sohaga-turizm 
jarayonlariga koʼp yillar davomida tayyorlaganlar.Shu tariqa turizmdagi 
tadbirkorlik ayniqsa qishloq turizmidagi tadbirkorlik kuchayib ketgan.Lekin 
afsuski, biz hozirgacha ichki turzmni ham xalqaro turizmni ham tarixiy obidalari 
bor shaharlarga sayohat deb tushunmoqdamiz. 
Respublikamizda qishloq turizmini rivojlantirish zarurligining eng asosiy, 
dolzarb yana bir bir masalasini–shahar aholisining qishloqlarda dam olishini 
tashkil qilish deb tushunmogʼimiz lozim.Qayd qilganimizdek, dunyoda qishloq 
turizmini rivojlantirish orqali ichki turizmni soʼngra xalqaro turizmni rivojlantirgan 

---

73 
va jahon turizmida «lider» oʼrinlarni egallab kelayotgan АQSh, Kanada, Fransiya, 
Аngliya, Germaniya, Italiya, Аvstraliya va Ispaniya davlatlari jahon turizmidagi 
hozirgi mavqeʼlariga dastlab qishloq turizmini rivojlantirish orqali erishdilar. 
Gʼarbiy Yevropaning barcha davlatlari ham qishloq turizmini jadal 
rivojlantirishmoqda. Sharqiy Yevropa davlatlari koʼp yillar sobiq sovetlar taʼsirida 
boʼlganligidan qishloq turizmini ishlab chiqish dasturlarini tuza olmadilar. 
Shunday qilib Respublikamizda qishloq turizmini rivojlantirishning mohiyati–
qishloqlarimizga ichki va xalqaro turistlarni jalb qilish asosida qishloqlarimizdagi 
obodonchilikni kuchaytirish, qishloqlarimiz aholisini xalqaro hamdoʼstlik 
jarayonlariga qoʼshish va qishloqlarimizni xalqaro miqyosda dunyoga koʼrsatish 
hisoblanadi. Qishloq turizmini rivojlantirishning maqsadi–qishloq aholisining ish 
bilan bandligini qoʼshimcha imkoniyatlar asosida oshirish, qishloq aholisi 
mahsulotlarining koʼproq sotilishini taʼminlashdir. 
Qishloq turizmini rivojlantirishning asosiy vazifasi– qishloqlarda turizmni 
rivojlantirish tadbirkorligini tashkil qilish asosida qishloq turizmi xizmatlari va 
servisni, qishloq turizmi infratuzilmalarini yaratishdan iboratdir deb belgilasak 
toʼgʼri boʼladi.
Endi, tan olishimiz lozimki, qishloq turizmini rivojlantirish mavzusida 
respublikamizda hali jiddiy ilmiy-tadqiqotlarning boshlanmaganligini hisobga olib 
xalqaro texnologiyalar va dasturlarni oʼrganishimiz zarur boʼladi. Qishloq 
turizmini rivojlantirishda albatda Yevropa Ittifoqining «Qishloq turizmini 
rivojlantirishning strategik rejalari»ni oʼrganishimiz lozim. Bu strategik rejaga 
asosan qishloq turizmini rivojlantirish dasturiga quyidagilar kiritilgan. Biz uchun 
bu dastur ancha muhim boʼlishi mumkin; 
qishloq turizmini rivojlantrishning huquqiy va meʼyoriy asoslarini 
takomillashtirish; 
salohiyatli turistlarga va rivojlanayotgan tarmoqlarning axborot byurolariga 
qishloq turizmi haqidagi barcha maʼlumotlarni, axborotlarni bepul yetkazib berish; 
vchi dehqon xoʼjaliklarini manzili boʼyicha moliya viy 
quvvatlash; 

---

74 
qishloq infratuzilmalarini takomillashtirish boʼyicha maqsadli mablagʼlar 
ajratish; 
qishloq turizmi korxonalarini xususiylashtirishda davlatning foizli 
qatnashuvini taʼminlash; 
qishloq joylarining holati manitoringini doimiy oʼtkazib borish; 
fermerlarni dotatsiyalash va imtiyozli soliqlar belgilashda ragʼbatlantirish 
siyosatini qoʼllash; 
loyihalarni amalga oshirish uchun investorlarni izlash; 
Umumiy 
qilib 
olganda 
Yevropa 
davtlarida 
qishloq 
turizmini 
rivojlantirishdan 3 ta siyosiy holatni tashkil qilish va 3 ta manfaatni hosil qilish hal 
qilinmoqda. 
1. Qishloq joylarda yangi ish oʼrinlarini tashkil qilish asosida qishloq iqtisodiyotini 
koʼtarish, qishloqda ishlab chiqarish va savdo – sotiqni kuchaytirish; 
2. Shaharliklarning maqsadli dam olishini tashkil qilish orqali shaharliklarning 
mablagʼlarini qishloqga yoʼnaltirish; 
3. Soliq tizimi orqali davlat xazinasiga qoʼshimcha mablagʼlarni tushirish 
hisobidan 
qishloqlarni 
obodonlashtirish, 
koʼkalamzorlashtirish 
(turizm 
infratuzilmalari, transport kommunikatsiyalari, mehmonxonalar, ovqatlantirish 
korxonalari, sport inshootlari va boshqalar). 
Yevropadagi mamlakatlardagi qishloq turizmidagi turistik talab va 
takliflarning oʼsishi istiqbollarini tahlil qilganimizdan maʼlum boʼladiki, bu 
davlatlardagi 30 % shahar aholisi aynan qishloqlarda dam olish ham qishki 
mahsulotlarni gʼamlash orqali qishloq turizmini kuchli rivojlantirishning maqsadli 
yoʼnalish ekanligidan dalolat beradi. Qishloq turizmini rivojlantirishda jahonning 
koʼplab davlatlari Yevropa modellaridan, dasturlaridan, strategik rejalaridan nusxa 
olmoqdalar. Chunki, hozirda qishloq turizmi faqat Yevropa davlatlarida barqaror 
rivojlanmoqda. 
Mamlakatimizda qishloq turizmini rivojlantirishda xalqaro modellar, tan 
olingan texnologiyalar va strategik rejalarni qoʼllash masalasini tahlil qilganimizda 
shunday xulosa kelib chiqadiki, ushbu modellar, texnologiyalar va strategik 

---

75 
rejalarda biron bir qoyil qiladigan yoki hayratga tushadigan tomonlari yoʼq. Bu 
texnologiyalar va strategik rejalarda belgilangan jarayonlar va voqeʼliklar, tashkiliy 
jihatlarni hech qiynalmasdan tashkil qilishimiz ham, bajarishimiz ham mumkin.
Bu sohada eng muhimi ijtimoiy-iqtisodiy hayotimizda ijobiy oʼzgarishlar 
yaratadigan ushbu muhim sohani tashkil qilish va rivojlantirish rejalari, dasturlarini 
ishlab chiqish jarayonlarini boshlashimiz kerak. Yevropa davlatlarining qishloq 
turizmi oʼtgan asrimizning davomida hozirgi taraqqiyotiga erishgan. Qishloq 
turizmini tashkil qilishda 1970-yillarda dastlab Fransiyaning «Turizm va qishloq 
joylarni rivojlantirish agentligi», Аvstriyada–Аvstriya fermerlik turizmi 
assotsiyasi», 1990 yilda Yevropa Ittifoqining- «Qishloq joylarni majmuali 
rivojlantirish Umum Yevropa «Lider» dasturi» tashkilotlari muvaqqiyat bilan 
ishlab kelmoqda. 
Demak, mamlakatimizda qishloq turizmini rivojlantirishda birinchi navbatda 
«Oʼzbekturizm» milliy kompaniyasi tarkibida «Qishloq turizmini rivojlantirish» 
boʼlimini tashkil qilishimiz zarur. Bu boʼlim qishloq turizmini rivojlantirish uchun 
quyidagi ishlarni amalga oshirishi maqsadli yoʼnalish boʼladi: 
qishloqlardagi turistik resurslarning roʼyxatini olish, ulardan ichki va xalqaro 
turizmda foydalanish darajalari, tavsiflarini ishlab chiqish; 
qishloq turizmida atrof muhitni muhofaza qilishda ekologik turizmni 
rivojlantirish dasturlarini yaratish; 
qishloqlarda yetishtirilayotgan va ishlab ishlab chiqarilayotgan mahalliy 
mahsulotlarning sifatini koʼtarish va isteʼmolchini taklif qilish; 
qishloq turizmida marketingni tashkil qilish va talab-taklif-isteʼmolchi 
tizimidagi ishlarning strategik rejalarini ishlab chiqish va amalga oshirish; 
qishloq turizmining infratuzilmalarini yaratish usullarini ishlab chiqish va 
qishloq turizmi infratuzilmalarini yaratish. 
Mamlakatimizda birinchi navbatda qishloq turizmini rivojlantirishda davlat 
dasturi ishlab chiqilishi talab qilinadi, ikkinchi talab esa strategik reja yaratishdir. 
Qishloq turizmini rivojlantirish rejasi, davlat dasturi, boshqaruv tarkibi, moliyalash 
tizimi, qishloqlardagi imkoniyatlar, qishloqlardagi turistik resurslar, qishloq 

---

76 
aholisining qishloqlarga turistlarning tashrifi haqidagi munosabatlari, qishloq 
ijtimoiy–iqtisodiy hayotiga taʼsiri,qishloq tabiiy resurslariga taʼsiri haqida davlat 
ommaviy nashrlarida respublikamizning olimlari, mutaxassislari, ijtimoiy-iqtisodiy 
sohalar mutaxassislari doimo ilmiy ommabop maqolalar bilan chiqishlari maqsadli 
boʼladi.
Birinchidan, mamlakatimizda qishloq turizmini rivojlantirish masalalari, 
muammolari va ularning yechimlari haqida yengil oʼqiladigan va yengil 
tushuniladigan oʼquv-uslubiy qoʼllanmalar chop qilib qishloqlar aholisiga bepul 
taraqatilishi kutiladigan natijalarni beradi. 
Ikkinchidan, shaharlarimizda yashayotgan aholining dam olishini tashkil qilish, 
shaharliklarni qishloqlar bilan bogʼlash, ularning qishloq xoʼjalik mahsulotlarini 
qishki mavsumga gʼamlab olishi sharoitlarini yaratish, ayniqsa shaharlik 
bolalarning qishloqlarda hordik chiqarishini, tabiat bagʼrida boʼlib tabiatni 
anglashni, ekologik ong, ekologik madaniyatni shakllantirishimiz tabiatga mehr 
uygʼotishimiz osonlashadi. 
Uchinchidan, qishloq turizmini rivojlantirishda soliq tushumlarining 
koʼpayishini taʼminlash va ushbu mablagʼlar asosida qishloq joylarni 
obodonlashtirish, koʼkalamzorlashtirish imkoniyatlari paydo boʼladi. 
Toʼrtinchidan, qishloq turizmini rivojlantirish asosida qishloq tabiatini 
muhofaza qilish, tarixiy obidalarni muhofaza qilish, taʼmirlash, muqaddas 
ziyoratgohlarni obod qilish va koʼkalamzorlashtirish, ulardan xalqimizning erkin 
foydalanishini taʼminlash masalalari hal boʼladi. 
Beshinchidan, jahon xalqlari qishloqlarimizda saqlanib qolingan va 
mustaqilligimiz tufayli tobora sayqallanib borayotgan milliy meʼrosimiz, milliy 
sanaʼtimiz va madanyatimiz bilan yaqindan tanishadi. 
Hozirga kelib Yevropa davlatlarining qishloq turizmini rivojlantirish 
dasturlarini jahondagi koʼplab davlatlar qishloq turizmini rivojlantirishning xalqaro 
modellari deb qabul qilmoqdalar. Chunki, bu dasturlar qishloqlarning ijtimoiy-
iqtisodiy hayotini koʼtarishda, qishloqlar aholisini ish bilan taʼminlashda juda 

---

77 
ustivor imkoniyatlarni yaratishi maʼlum boʼldi. Quyida ana shu modellardan 
namunalar keltiramiz: 
Qishloq turizmini rivojlantirishning Buyuk Britaniya modeli; 
1. 
Qishloq turizmini rivojlantirishga asoslar; 
kelgusida qishloq xoʼjalik yerlarining olib qoʼyilishi xavfi; 
qishloq joylarda qadim madaniyat joylarining borligi. 
2.Аsosiy vazifalar; 
fermerlik turizmini rivojlantirish; 
qishloq turizmini rivojlantirishda notekislikni yoʼqotish. 
3.Аsosiy instrumentlar; 
qishloq turizmini rivojlantirish dasturini kreditlash, dotatsiyalash; 
turistik tashkilotlarning fermerlar manfaatini himoya qilishi. 
4.Moliyalashtirish manbalari; 
davlat va xususiy investorlar. 
5.Qishloq turizmining ahamiyati; 
agrar ixtisoslashtirishning alternativ yoʼnalishi 
Qishloq turizmini rivojlantirishda Fransiya modeli; 
1.Qishloq turizmini rivojlantirishga asoslar; 
noqulay va kam mahsuldor yerlarning borligi; 
qishloq turizmining bilish, sport va davolash turizmlari bilan qoʼshilish 
imkoniyatlarining borligi. 
2.Аsosiy vazifalar; 
qishloq turizmini rivojlantirish darajalarida hududiy farqlarni yoʼqotish; 
gastronomiya va vinochilik turizmlarini rivojlantirish. 
3.Аsosiy instrumentlar; 
shimoliy-gʼarbiy departamentlar turistik mahsulotlarini harakatga keltirish; 
fermerlar va ularning loyihalarini yakka tartibda quvvatlash. 
4.Moliyalashtirish manbalari; 
davlat va xususiy investorlar. 
5.Qishloq turizmining ahamiyati; 

---

78 
agrar ixtisoslashtirishning alternativ yoʼnalishi. 
Qishloq turizmini rivojlantirishda Germaniya modeli; 
1.Qishloq turizmini rivojlantirishga asoslar; 
alohida federal viloyatlarning ijtimoiy-iqtisobiy rivojlantirish darajasidagi 
farqlar (yuqori, oʼrta, past); 
qishloq turizmining bilish, sport va davolanish turizmlari bilan qoʼshilish 
imkoniyatlari. 
2.Аsosiy vazifalar; 
voqealar, hodisalar turizmlari bazasida qishloq va fermerlik turizmlarini 
rivojlantirish. 
3.Аsosiy instrumentlar; 
fermerlar va ularning loyihalarini yakka tartibda quvvatlash; 
turistik mahsulotlarni past rivojlangan viloyatlarga yoʼnaltirish. 
4.Moliyalashtirish manbalari; 
fermerlarning oʼzi; 
xususiy investorlar va davlat (kam miqdorda). 
5.Qishloq turizmining ahamiyati; 
rivojlangan viloyatlarga qoʼshimcha ixtisoslik; 
sobiq GDRning past rivojlangan viloyatlarida agrar ixtisoslashtirish 
alternativasi. 
Qishloq turizmini rivojlantirishda Italiya modeli; 
1.Qishloq turizmini rivojlantirishga asoslar; 
janubdagi agrar rayonlarning depressiv holati; 
qishloq turizmining choʼmilish-plyaj, sport va davolanish turizmlari bilan 
qoʼshilishi imkoniyatlarining borligi; 
2.Аsosiy vazifalar; 
fermerlik va gastronomiya turizmlarini rivojlantirish; 
3.Аsosiy instrumentlar; 
kottejlar qurilishi va qishloq uylarini tiklashni ragʼbatlantirish; 
qishloq turistik mahsulotini janubiy provinsiyalarga yoʼnaltirish; 

---

79 
4.Moliyalashtirish manbaalari; 
davlat va xususy investorlar. 
5.Qishloq turizmining ahamiyati; 
agrar ixtisoslashtirishning alternativasi. 
Qishloq turizmini rivojlantirishda Ispaniya modeli; 
1.Qishloq turizmini rivojlantirishga asoslar; 
janubdagi agrar rayonlarning rivojidagi sustlik; 
qishloq turizmining choʼmilish-plyaj, bilish, sport va davolanish turizmlari 
bilan qoʼshilish imkoniyatlarining borligi. 
2.Аsosiy vazifalar; 
bolalar lageri tarmoqlarini rivojlantirish; 
qadimiy tosh qalʼalar bazasida mehmonxonalar tizimini yaratish; 
gastronomiya turizmini rivojlantirish. 
3.Аsosiy instrumentlar; 
kottejlar va qishloq uylarini tiklashni ragʼbatlantirish; 
qishloq turistik mahsulotini janubiy provinsiyalarga yoʼnaltirish; 
4.Moliyalashtirish manbalari; 
davlat va xususiy investorlar. 
5.Qishloq turizmining ahamiyati; 
agrar ixtisoslashtirishning alternativasi. 
Qishloq turizmini rivojlantirishda Аvstriya modeli; 
1.Qishloq turizmini rivojlantirishga asoslar; 
qishloq turizmining bilish, sport, davolanish turizmlari bilan qoʼshilishi 
imkoniyatlarining borligi. 
2Аsosiy vazifalar; 
fermerlar turizmini rivojlantirish; 
3.Аsosiy instrumentlar; 
qishloq turizmini rivojlantirish boʼyicha ixtisoslashgan tashkilotlar 
faoliyatini muvofiqlashtirish; 

---

80 
soliqlar qarzdorligini pasaytirish. 
4.Moliyalashtirish manbalari; 
fermerlarning oʼzlari va xususiy investorlar. 
5.Qishloq turizmining ahamiyati; 
agrar rayonlarni qoʼshimcha yoʼnalishlarga ixtisoslashtirish.
Qishloq turizmini rivojlantirishda Polsha va Ruminiya modeli; 
1.Qishloq turizmini rivojlantirishga asoslar; 
agrar rayonlarning depressiv holati; 
qishloq joylardagi boy rekreatsiya va ekologik turizm resurslarining 
salohiyati. 
2.Аsosiy vazifalar; 
joylashtirish vositalarini takomillashtirish; 
qishloq joylarda infratuzilmalarni rivojlantirish; 
dehqonning tadbirkorlik madaniyatini oshirish; 
qishloq turistik mahsulotlarini harakatlantirish. 
3.Аsosiy instrumentlar; 
qishloq turizmini rivojlantruvchi dehqon xoʼjaligini kreditlash; 
dehqonlarni Yevropa standartlari boʼyicha xizmat koʼrsatishga oʼqitish; 
qishloq joylarda transport tarmoqlarini yaxshilash. 
4.Moliyalashtirish manbalari; 
davlat (asosiy mablagʼlar). 
5.Qishloq turizmining ahamiyati; 
agrar ixtisoslashtirishning alternativasi. 
Qayd qilingan modellarning mazmuniga eʼtibor beradigan boʼlsak, Yevropa 
davlatlarining qishloq turizmini rivojlantirishda yagona dasturga, oʼzaro hamkorlik 
va ishlab chiqarish dasturiga ega ekanligini koʼramiz. Shuning uchun ham qishloq 
turizmini rivojlantirish boʼyicha Yevropa davlatlari jahonda lider oʼrinlarda 
bormoqda. 
Qishloq turizmi rivojlangan Yevropa davlatlarining xalqaro miqyosda tan 
olingan modellarining tarkibini va ishlash tamoyillarini koʼrib chiqishimizdan 

---

81 
maʼlum boʼladiki, bu modellarni hech ikkilanmasdan oʼzimizda qoʼllashimiz 
mumkin.
Modellarda keltirilgan jarayonlar va voqeʼliklar, tashkiliy jihatlarni hech 
qiynalmasdan tashkil qilishimiz ham mumkin, amalga oshirishi miz ham mumkin. 
Faqat bir narsaga eʼtibor berishimiz zarurki, mamlakatimiz aholisi turizmning 
tartib-qoidalari va jarayonlardan mutlaqo habarsiz holda. 
Turizm toʼgʼrisida qishloqlarimizda hech qanday tashviqot yoki tanishtiruv 
ishlari amalga oshirilmasdan kelinmoqda. Turizm rivojlangan mamlakatlarning 
tajribasini oʼrganganimizda maʼlum boʼldiki, bu davlatlar dastlab oʼz davlatlarida 
ichki turizmni rivojlantirganlar. Shu sababli, bu davlatlardagi koʼplab oilalar 
turizm sohasiga oila byudjetidan mablagʼlar ajratishadilar. 
Endi, mamlakatimizda qishloq turizmini rivojlantirishda xalqaro modellarni 
qoʼllashga kelsak viloyatdagi qishloqlarimizning turistik resurslar imkoniyatlarini 
hisobga olib modellarni joriy qilsak boʼladi. Fikrimizcha xalqaro modellar ham ana 
shu usulga asoslangan. Eng muhimi, xalqaro modellarning qandaydir ishni yoki 
muammoni yengillashtiradigan jihatlari yoʼq. Biz qishloqlarimizda yuqorida qayd 
qilingan modellardan ham mukammalroq modellarni ishlab chiqishimiz 
imkoniyatlaridan foydalanishimiz kerak.
Hozirgacha dastlabki davrda qishloqlarimizda Britaniya modelini ishlatsak 
boʼladi. Lekin qayd qilish lozimki, bu modeldagi turistlarni joylashtirsh usullari bir 
muncha qulayroq. Yaʼni turistlarni uylarga joylashtirshda qishloq uylarini ijaraga 
berish keyinchalik qishloqlarimiz aholisi turizm jarayonini tushunib, uning 
daromadli soha ekanligini bilib olganidan keyin turistlar uchun alohida uylar yoki 
qishloq mehmonxonalarini qurish yoki boshqa infratuzilmalar yaratish oʼz-oʼzidan 
boshlanib ketishi aniq jarayon hisoblanadi.
Qishloqlarimizda turizmni rivojlantirganimizda Italiya modeli ham qoʼl 
kelishi mumkin. Bu modelning afzalliklari shundan iboratki, italyanlar turistlarni 
qishloqlarda joylashtirishga koʼpam eʼtibor berishmaydi.Ular har bir viloyatlardagi 
qishloqlarning turistik imkoniyatlari va foydalanish uchun deyarli ixtisoslashgan 
turistik infratuzilmalar yaratishadi.

---

82 
Biz qishloq turizmini rivojlantirish uchun dastlab davlat ahamiyatiga molik 
boʼlgan ―qishloq turizmini rivojlantirishning strategik rivojlantirish dasturi‖ni 
ishlab chiqishimiz kerak. Chunki, hozirgacha qishloq turizmini rivojlantirish 
haqida katta kichik hajmdagi tadqiqotlarni ham boshlaganimiz yoʼq. 
Masalan, Fransiya davlatida 1971-yildan ―Turizm va qishloq joylari‖ 
assotsiatsiyasi, Аngliyada ―Turizm va qishloqlarni rivojlantirish‖ agentligi 2000-
yildan, Аvstriyada 1991-yildan ―Аvstriya fermerlik turizmi assotsatsiyasi‖ 
muvafaqqiyat bilan ishlab kelmoqda. Bu tashkilotlarning ish uslubini 
oʼrganganimizda ular birinchi navbatda ―turizmning qishloqlarga yurishi‖ dasturini 
amalga oshirganlar va bu dasturni bosqichma-bosqich amalga oshirib kelmoqdalar. 
Yuqoridagi maʼlumotlarni tahlil qilganimizda mamlakatimizda qishloq 
turizmini rivojlantirshda birinchi navbatda qo‘mita tarkibida ―Qishloq turizmini 
rivojlantirish‖ boʼlimini tashkil qilishimiz lozim boʼladi. Bundan keyin 
«Oʼzbekturizm MK»ning viloyatlrdagi boʼlimlari ham, viloyat hokimliklari va 
tuman hokimliklari oʼz tarkiblarida qishloq turizmini rivojlantirish boʼyicha 
turistik shtatlar ochish qishloq turizmini rivojlantirishda maqsadli yoʼnalish 
boʼladi. Bu boʼlimlar va turistik shtatlar qishloq turizmini rivojlantirish uchun 
quyidagi ishlarni amalga oshirishi zarur: 
1.Turizmda talab va takliflar muvozanatini takomillashtirsh; 
2.Hududlar darajasida qishloq turizmini rivojlantirishning chiqimsiz, 
kamomadsiz holatiga erishish; 
3.Qishloq turistik mahsulotining sifatini koʼtarish; 
4.Qishloq landshaftlarni muhofaza qilish; 
5.Turistik firmalarga xodimlar tayyorlash sifatini yaxshilash; 
6.Qishloq turizmi hamma uchun imkoniyatli boʼlishi sharoitlarini yaxshilash; 
7.Qishloq atrof muhitini yaxshilash; 
8.Qishloq turizmidan kelgan daromadni qishloq aholisi oʼrtasida teng 
taqsimlash; 
9.Har bir fermer xoʼjaligining qishloq turizmi bilan shugʼullanish sharoitlarini 
yaratish; 

---

83 
10.Qishloq turizmini gʼaroyib milliy mahsulot oʼrnida koʼrish; 
11.Qishloq turizmida marketingni tashkil qilish va talab-taklif-isteʼmolchi 
tizimida ishtirokning strategik rejalarini ishlab chiqish va amalga oshirish. 
Qishloq turizmini rivojlantirishda birinchi navbatdagi vazifalar albatda 
joylashtirish vositalari hisoblanadi. Lekin qishloqlarda qishloq turizmini 
rivojlantirishdagi dastlabki tadbirkorlikda bu masalani tezda hal qilsa boʼladi. 
Qishloq turizmini rivojlantirgan Yevropa davlatlari dastlabki vaqtda ham turistlarni 
joylashtirishda ijara usulini taklif qilgan.
Tadbirkorlik kuchaygandan keyin alohida-alohida uylar, kottejlar qurish 
raqobat natijasida boshlanib ketadi. Lekin qishloq turizmini rivojlantirishdagi 
dastlabki tadbirlar qishloq joylardagi eng jozibali va qiziqarli turistik resurslarga 
turistik marshrutlar ishlab chiqishdan boshlanmogʼi kerak. 
Shunday qilib, qishloq turizmini rivojlantirishda eng muhim omillardan biri 
qishloqlarimizda turistik marshrutlar ishlab chiqish hisoblanadi. Chunki turistik 
oqim hamma vaqt turistik marshrut va uning reklamasidan keyin hosil boʼla 
boshlaydi. Qishloqlarga turistik marshrut ishlab chiqish ham qishloq turizmini 
rivojlantirishdagi eng qulay imkoniyatlar hisoblanadi. Chunki, qishloqlarda turistik 
marshrutlar ishlab chiqishning imkoniyatlari ham koʼp, mavzulari ham koʼp va 
turistik resurslarning turli-tumanligi va deyarli barcha turizm turlarini qamrab 
olganligi bilan salohiyatlidir. Qishloq turizmini rivojlantirishda turistik marshrutlar 
ishlab chiqishning quyidagi bosqichlarini rivojlantirish mumkin: 
1. 
Qishloqlarda tabiatni oʼrganish-ekologik turizm marshrutlari; 
2. 
Qishloqlarda madaniy meʼrosni oʼrganish marshrutlari-etnografik 
turizm marshrutlari; 
3. 
Qishloqlardagi tarixiy va arxeologik obidalarni oʼrganish marshrutlari 
tarixiy-madaniy turizm marshrutlari; 
4. 
Qishloqlardagi ziyoratgohlar, diniy-ziyorat marshrutlari;
5. 
Qishloqlardagi dehqonchilik, bogʼdorchilik va chorvachilikni oʼrganish-
agroturizm marshrutlari; 

---

84 
6. 
Qishloqlarda xalq milliy oʼyinlarini oʼrganish-milliy-maʼnaviy-madaniy 
turizm marshrutlari; 
7. 
Qishloqlarda milliy madaniyat va milliy folьklorni oʼrganish-madaniy 
turizm marshrutlari; 
8. 
Qishloqlarda fermerlar hayotini oʼrganish agroturizm marshrutlari. 
Qayd qilganimizdek, koʼplab turizm turlari turmarshrutlar ishlab chiqish 
mavzulari bir xil boʼlganligidan ularning keng qamrovli faoliyati ancha 
chegaralangan bir yoki ikki mavzuda boʼladi. Qishloq turizmining marshrutlari 
turli mavzularda ekanligi va turistik obektlarning xima-xilligi, jozibadorligi uchun 
ham juda qiziqarlidir. Birgina qishloq aholisining yashash tarzini oʼrganish yoki 
tomosha qilish boʼyicha quyidagi turistik marshrutlarni ishlab chiqish mumkin: 
1. 
Qishloq bilan tanishuv marshruti (aholisi, tili, hududlari, tabiati, 
dehqonchiligi, chorvachiligi, asosiy ishlab chiqarish maxsulotlari, kelib chiqishi va 
boshqalar); 
2. 
Qishloq aholisining yashash tarzi (urf-odatlari, bayramlari, marosimlari, uy-
roʼzgʼor tutishlari, uy jihozlari, mehmon kutish, oiladagi munosabatlar, toʼylar, 
milliy taʼomlar tayyorlash usullari, dam olishi va boshqalar) 
Qishloq turizmini rivojlantirshning yana bir imkoniyatlari shundan iboratki, 
qishloqlarimizda turli mavzularda ekskursiyalarni tashkil qilishdir.Qishloqlarda 
ekskursiyalarning qiziqarliligi shundaki, ekskursiyalar bir-obʼektdan butunlay 
boshqa mavzudagi obʼektga yoʼl-yoʼlakay oʼtiladi.Аgar qishloqlarda turistlarga 
xizmatlar koʼrsatishni kunlik ekskursiyalar asosida tashkil qilsak turistlarga ancha 
qulayliklar yaratilishi mumkin.Chunki, qishloqlarda uzoq masofali turistik 
marshrutlar qishloqdagi dastlabki tunash joylariga qaytib kelishida ancha toliqtirib 
qoʼyadi. 
Ikkinchidan, qishloq turizmida turistik marshrut yoki turistik ekskursiya 
ishlab chiqilganda va amalda oʼtkazilganda tushki ovqatlanish xizmatlarini albatta 
dalada tashkil qilish kerak. Chunki, dala sharoitida choy qaynatish, dala sharoitida 
ovqat tayyorlash turistlar uchun haddan tashqari va taʼassurotli boʼlishi tabiiydir. 

---

85 
Qishloq turizmida turistik marshrutlar ishlab chiqilganda bir qishloqdan 
ikkinchi qishloqqa oʼtishda yoʼllarda uchragan,dalalarda ishlayotgan yoki chorva 
mollarini boqayotganlar bilan turistlarni uchrashtirish dasturlari, ular bilan 
suhbatlashtirish dasturlari albatta turistik boʼlishini taʼminlaydi.Qishloq turizmini 
rivojlantirishda turistik marshrutlarni reklama qilish ushbu turizm turini 
rivojlantirishning asosiy omillaridan biri hisoblanadi.Qishloq turizmi marshrutlari 
reklama qilinganda boshqa turizm reklamalaridan mazmuni va tuzilishi boʼyicha 
oʼziga xos usullar va yondoshishlar qoʼllaniladi. 
Masalan, bu reklamalarda dastlab qishloqning manzili va bu qishloq atrofidagi 
turistik resurslar, infratuzilmalar va turistik xizmatlar qisqacha izohlar, roliklar 
bilan ifodalanadi. Qishloq turizmining reklamasi quyidagicha boʼlishi mumkin: 
1.Qishloqning manzili; 
2.Qishloq va uning atroflaridagi turistik resurslarning roʼyxatlari; 
3.Qishloqdagi turistik infratuzilmalar haqidagi maʼlumotlar; 
4.Transport xizmatlari; 
5.Joylashtirish xizmatlari; 
6.Ovqatlantirish xizmatlari; 
7.Gid ekskursiya xizmatlari; 
8.Koʼngil ochar oʼyinlar xizmatlari; 
9.Qishloqqa yetib borish marshruti. 
Bunday reklamalarning toʼliq axborotli boʼlishi turistlarning qishloqqa erkin yetib 
borishini taʼminlaydi.