Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
405 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
Дильтей кундалик мулоқот амалиётига асосланиб, тушунтиришнинг 
субъектлараро муаммосига тўхталиб ўтади. Талқин объекти бўлиши керак 
бўлган ҳаётий намоёнларнинг учта синфини - лингвистик ифодаларни, 
ҳаракатларни ва тажрибаларни оғзаки бўлмаган аниқлашни, уларнинг ўзаро 
боғлиқлиги ва ўзаро боғлиқлигини кўрсатиб берди.
Тушуниш муаммоси, Дильтейнинг фикрига кўра, “биринчи навбатда 
одамларнинг амалий ҳаёти манфаатлари орасида пайдо бўлади. Бу ерда улар 
бир-бири билан мулоқот қилишга ва ҳар хил "ҳаёт объективлигини" талқин 
қилиш бўйича ўзаро келишувга эришади. Aйнан коммуникатив жамиятнинг 
ушбу фундаментал тажрибаси герменевтик тадқиқотлар учун зарур шартни 
ташкил этади”[2, С. 208] – деб ёзади.
Бизнингча, тушуниш муаммоси, авваламбор, илмий бўлмаган шароитларда 
- кундалик ҳаётда, тарихда, санъатда, адабиётда ёки шунчаки урф-одатлар 
билан боғлиқ ҳолда пайдо бўлади. Фалсафий герменевтиканинг асосий 
вазифаларидан бири бу ўз-ўзини англаш имкониятининг умумий шартларини 
аниқлаштиришдир. Бинобарин, Г.Гадамер: “тушунишни дунёни эгаллашнинг 
универсал усули деб билади. Биз билган нарсалар ҳақида ҳар қандай услубий 
акс эттиришдан олдин герменевтик тажриба дастлаб диалогик ва коммуникатив 
хусусиятга эга”[3, C. 256], - эканлигини таъкидлайди.
Ушбу жиҳатда Гадамер герменевтик тажрибанинг тубдан очиқлигини, 
тўлиқсизлигини таъкидлайди. Унинг тузилиши асосида ётадиган савол-жавоб 
диалектикаси, суҳбатдошларнинг тўғридан-тўғри алоқасини эмас, балки матнни 
талқин қилишни, анъаналарни тушуниш мазмунини жонли диалогга ўхшаш 
нарса сифатида очиб беради. Умуман олганда Гадамер учун герменевтик 
ҳодисанинг 
парадигмаси 
лингвистик 
алоқа 
бўлиб, 
тушунишнинг 
субъектлараролигига эришилади. 
Шундай қилиб, замонавий ғарб тафаккурининг асосий йўналишларига хос 
бўлган лингвистик бурилиш нафақат мумтоз тафаккур билан узилишни, балки 

---