Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
414 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
Аммо эркинлик маданичт универсалияси сифатида унинг рефлексия 
позицияси билан биргаликда назарий талқинларни, фалсафий асослашни, 
аксиологик ва ахлоқий аҳамиятини қўлга киритади. Кундалик ҳаётда маиший 
даражадаги эркинлик муҳим функциялардан бири ижтимоий табақаланишва 
жамоавий иерархияни тан олиш ҳамда мустаҳкамлашга эга бўлади. Биринчидан, 
бу фуқаро ва қулларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини бўлиниши, иккинчидан, 
фуқароларнинг эркинлик ва ҳуқуқларини уларнинг ижтимоий келиб 
чиқишларига қараб ажратилишидир. Рим ҳуқуқи бутун бир маданиятлигини 
инобатга олсак, у утилитар характерга эга. Унда эркинлик феномени кундалик 
ҳаётда тушунарли, кўринарли бўлиши ва социумда маълум бир муносабатлар 
назоратчиси сифатида чиқиши унинг диққат эътибор марказида турган. 
Шунинг учун эркинликни қабул қилиш инсон учун англаш жараёнида ҳуқуқий 
нормаларга бириктирилган ташқи қонун-қоидалардан ички олам компонентига 
ўтказилади, шу ўринда у нафақат амалий муҳим феномен, балки ахлоқий 
танлов натижаси ва фаолият назоратчиси кўринишига эришади. 
Ушбу ўзига хосликда эркинликни специфик тушуниш эътибор марказида 
даврнинг фалсафий мактаблари ва таълимотларининг асосий ҳолатлари туради. 
Инсон бахтли яшашга интилишинини кўрсатишга ҳаракат қилган ҳолда рим 
давридаги фалсафа эркинлик бахтнинг зарурий тузилмаси саналади дея 
таъкидлайди. Агар стоиклар учун тақдир измига бўйсуниш ички эркинликка 
эришишнинг ўзи бўлса, унда эпикурчилик эркинликни тасодиф ғояси билан 
боғлиқлигини бошқача талқин қилади. 
Антик давр мутафаккирлари эркинлик рефлексиясини инсон фаолияти ва 
хулқи таҳлили билан боғлиқлигида амалга оширганлар. Натижада эркинликни 
ҳар бир талқини ва унинг томонлари аниқ бир ижтимоий-маданий 
шароитларнинг ўзига хосликлари орқали детерминлашган. Антик даврда 
маданият универсалияси сифатида эркинлик ўзбошимча ва ўзбошимча 
бўлмаган фаолият таснифи кўринишида юзага келади, индивид танловига тобе 

---