Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
64 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
Kislota birikmasidan eng ko’p javob beruvchi gazlar elektr energiyasini ishlab 
chiqarish va ko’mirni yondirishdir. Shu sababli, 
sanoat qo'zg’aluvchanligi
 davrida 
insoniyat tomonidan ishlab chiqarilgan kislota birikmasi muhim muammolarga 
aylanib, birinchi marta 1852-yilda Scottish kimyogarlari Robert Angus Smit 
tomonidan kashf qilindi. O’sha yili u Manchester shtatidagi kislotali yomg’ir va 
atmosfera ifloslanishining o’zaro bog’liqligini kashf qildi. Kislota cho’kmasi, vulqon 
kabi tabiiy manbalardan kelib chiqishi mumkin, lekin asosan fotoalbom yonilg’i 
yonishi paytida oltingugurt dioksidi va azot oksidining chiqishi bilan bog’liq. 
Bu gazlar atmosferaga chiqarilganda ular suv, kislorod va boshqa gazlar bilan 
reaksiyaga kirib, ular oltingugurt kislotasi, ammoniy nitrat va nitrat kislotasini hosil 
qiladi. Keyinchalik bu kislotalar shamol namunalari tufayli katta joylarga tarqalib, 
kislotali yomg’ir yoki boshqa yog’ingarchilik shaklida yerga tushib ketadi. 
Atmosfera havosini muhofaza qilish uchun quyidagi chora-tadbirlarni qo’llash lozim:
1. Xavfli moddalarning hosil bo’lishini bartaraf etuvchi mavjud texnologiyalarni 
takomillashtirish. Yangi texnologik jarayonlarni joriy etish. 
2. Yoqilg’i tarkibi, apparatlar va karbyuratorlarni yaxshilash, tozalovchi 
qurilmalar yordamida atmosferaga chiqindilar chiqishini kamaytirish va bartaraf etish.
3. Zararli chiqindilar chiqaruvchi manbalarni to’g’ri joylashtirish orqali 
atmosferaning ifloslanishini oldini olish va yashil maydonlarni kengaytirish. 

Atmosferaning ifloslanishi 
Atmosferaning ifloslanishi deganda, havoga begona birikmalarning qo’shilishi 
natijasiga uning fizik va kimyoviy xususiyatlarining o’zgarishi tushuniladi, atmosfera 
tabiiy va sun’iy yo’llar bilan ifloslanadi. Vulqonlar otilishi, chang to’zonlar, o’rmon 
va dashtlardagi yon’inlar, o’simlik changlari, mikroorganizmlar, kosmik chang va 
boshqalar tabiiy ifloslanish manbalaridir. Sun’iy ifloslanish manbalariga energetika, 
sanoat korxonalari, transport, maishiy chiqindilar va boshqalar kiradi. Hozirgi kunda 

---