Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
62 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
sathining ko’tarilib, qirg’oqbo’yi hududlarini suvga g’arq qilishini misol qilib 
keltirish mumkin. 
Hozirgi kunda butun dunyoda okean sathi 150 yil avvalgiga nisbatan 2 baravar tez 
ko'tarilmoqda. 2005-yilda Grenlandiya va Antarktidadan 315 km3 muz dengizga erib 
ketdi. Taqqoslash uchun: Moskva shahri yiliga 6 km3 suv ishlatadi - bu global eritish. 
2001-yilda olimlar asr oxiriga kelib dengiz sathi 0,9 metrga ko'tarilishini bashorat 
qilishgan. Suv sathining ko’tarilishi dunyo bo'ylab 100 milliondan ortiq odamga ta’sir 
qilish uchun yetarli, ammo hozirda ko'plab mutaxassislar ularning bashoratlari 
noto’g’ri bo'lishi mumkin, deb qo'rqishadi. Ob-havoning isishi tropik kasalliklarni
keltirib chiqarmoqda va bunga misol tariqasida bezgak kasalligining keng miqyosda 
tarqalishini keltirishimiz mumkin. Iqlim tizimlari tabiiy ichki jarayonlar natijasida 
ham, tashqi ta’sirga javoban ham o’zgaradi, geologik va paleontologik ma’lumotlar 
esa muzlik shaklini olgan uzoq muddatli iqlim sikllari mavjudligini ko'rsatadi. 
Bunday iqlim o’zgarishlarining sabablari noma’lum bo'lib qolmoqda, ammo asosiy 
tashqi ta’sirlar qatorida: Yer orbitasining o’zgarishi (Milankovitch sikllari), quyosh 
faolligi (shu jumladan, quyosh konstantasining o'zgarishi), vulkanik chiqindilar va 
issiqxona effekti. To’g’ridan-to’g’ri iqlim kuzatuvlariga ko'ra (so'nggi ikki yuz yil 
ichida harorat o'zgarishi), Yerdagi o’rtacha harorat ko’tarilgan, ammo bunday 
ko’tarilish sabablari munozara mavzusi bo’lib qolmoqda, ammo eng ko’p muhokama 
qilinganlardan biri-bu issiqxona effekti. 
-
Issiqxona effekti 
Quyosh nuri atmosfera orqali singib, Yerning yuza qismini qizdiradi va o’z 
navbatida Yer yuzasi infraqizil nurlarni tarqatadi, bu bilan esa uning sovishiga 
yordam beradi. Atmosferada metan, karbonat angidrid va boshqa issiqxona 
gazlarining to’planishi infraqizil nurlarni o’zida ushlab qoladi, natijada yer 
yuzasining qizishiga olib keladi. Ozon tuynugi ozon (O3) - gaz, atmosferaning 
yuqori qatlamida tashkil topib, 70 km balandlikkacha kuzatiladi, ammo uning asosiy 
massasi 20-55 km balandlikdagi masofada joylashgan. Uning atmosferadagi umumiy 

---