Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

Munis
Xorazmiy
1816-yilda A.Bekovich­Cherkesskiy rahbarlik qilgan rus 
ekspeditsiyasining faoliyati, Amudaryoning shoxobchalari, kanallar haqida 
batafsil axborot bergan. Jumladan, Qoraqalpog‘istondagi Davqara 
(Tavqara) ko‘lini quyidagicha ta’riflagan: "Tavqara ulug‘ tengiz edi. 
Davrasining kengligi taxminan 30 farsah bo‘la olg‘ay. Ko‘ko‘zakning 

---

49 
ko‘proq suvi anga oqar edi... Ul tengizning suvi tuganib (1790­1804-
yillarda), ekin ekadigan yer bo‘ldi". Yoki Orol dengiziga quyidagicha ta’rif 
beradi: "Ani bahirai Xorazm atarlar... uning davrasini 100 farsah 
bitibdurlar, alxol 200 farsahdan ko‘proq derlar... Orolning suvi bag‘oyat 
sho‘rdir. Muncha chuchuk suvlik daryolar anga oqmoq bila ta’miga xargiz 
tafovut etmas. Hatto daryo quyg‘on mavzeidan bir qadam ilgariroq suv 
ichib bo‘lmas". 
 
Ahmad Donish
ning esa Buxoro vohasini sug‘orish maqsadida 
Amudaryodan suv keltirish rejalari ham fanimiz tarixi uchun muhimdir. 
Turkistonning Chor Rossiyasi tomonidan bosib olinishidan sal avval, 
1848­1849-yillarda A.I.Butakov rahbarligidagi ekspeditsiya Orol 
dengizining to‘la s’yomkasini bajardi. Natijada, 1850-yilda, dengizning 
xaritasi bosilib chiqdi. O‘sha yillari olib borilgan gidrografik ishlar 
natijasida Orol va Kaspiy dengizlari suv sathi farqi 85 metr ekanligi, 
Sariqamish botig‘ining tubi Orol sathidan 85 metr pastdaligi ham 
aniqlandi. 1900­1902-yillarda L.S.Berg tomonidan mashhur "Orol dengizi" 
kitobi yozildi, so‘ng Balxash ko‘lining, keyinroq esa Issiqko‘lning to‘la 
gidrografik bayonlari tuzildi.
O‘rta Osiyo, jumladan, O‘zbekistonning Sirdaryo, Amudaryo va ular 
havzalaridagi Chirchiq, Qoradaryo, Zarafshon kabi daryolarida muntazam 
gidrologik kuzatishlar 1910-yildan amalga oshirila boshladi.