Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

Qospa gáp
Eki yamasa bir neshe jay gáplerdiń mánilik hám intonaciyalıq jaqtan birigiwinen dúzilgen gápke qospa gáp dep ataladı.
Qospa gáplerdi dúziwshi jay gápler óz – ara tómendegi grammatikalıq qurallar arqalı baylanısadı.
1. Dánekersiz intonatsiya arqalı baylanısadı.
Mısalı: Aqıllılar oysızlıǵı ushın ózin ayıplaydı, aqılsızlar dostın ayıplaydı. (T.Q. «Qaraqalpaqnama»).
2. Dánekerler hám dánekerlik xızmettegi sózler arqalı baylanısadı.
Geyde danaǵa «aqılsızsań» deseń kewilli kúledi, al aqmaqqa «aqılsızsań» deseń basıńa bále satıp alǵanıń. (T.Q.«Qaraqalpaqnama»).
Qospa gáp bolıw ushın keminde eki yamasa bir neshe jay gáplerdiń bir tutas birliginen turadı.
Jay gáp penen qospa gáp sırtqı ózgesheligine qarap sóz sanına, kólemine qarap emes, mánilik qatnasına qaray anıqlanadı.
Altın alma, alǵıs al. (qospa gáp)
Aradaǵı úsh jesir hayal seyisxanada saban ákelip tósep aldı hám áńgimege buzaw emizip, urshıq iyiriwge kiristi. (jay gáp)
Ózi bilmeydi ekenbiz, hámme jaqsı kórip – aq qalǵan eken ǵoy.
Men dım úndemeymen, al úndegende ne deymen. Men yashikke xattı salıp atırǵanım sol háy bala degen tanıs dawıs qulaǵıma sap ete qaldı. (Sh.S. «Kóp edi ketken tırnalar»)
Qospa gáptiń quramındaǵı hár bir jay gáp, tamamlanǵan oy – pikirdi bildirerliktey mánisi bolıwı tiyis. Sonıń menen birge jay gápler bir – birine waqıtlıq sebeplik, qarsılaslıq, shárt, maqset usaǵan mánilik qatnaslardı bildiriwi tiyis.
Dizbekli qospa gáp
Jay gáplerdiń mánileri óz – ara teń, dizbeklese baylanısqan gápke dizbekli qospa gáp dep ataladı.
Dizbekli qospa gáptiń quramındaǵı jay gápleri eki túrli usıl menen baylanısadı:
1. Dizbeklesiwshi intonatsiya arqalı baylanısadı yaǵnıy dánekersiz:
Ermek penen Murat ketti, nanımdı berip jiberip ózim qaldım.
Ay tozańnıń arasında qalǵanday bolıp gúńgirt sáwlesin shashıp tur edi, baǵanaǵı kóshpeli bultlar álle qashan batısqa sińip ketken.
2. Dizbeklesiwshi dánekerler hám dánekerlik xızmettegi sózler arqalı baylanısadı.
Mısalı: Sıńǵırlawıǵı túyeniń qońırawınday ústi – ústine qaǵılsa da bul jurt teginlikte basıla qoymadı. (Sh.S. «Xalqabad»)
Dizbekli qospa gápler baylanısıw usılına qaray dánekersiz dizbekli qospa gáp hám dánekerli dizbekli qospa gáp bolıp ekige bólinedi.