Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

I. Hasharotning o‘simliklarga tayyorgarlik ko‘rmasdan zarar yetkazishi. 
Bu quyidagicha bo‘ladi:
1. Barg va uning qismlarini zararlashi
.
 
Qo‘pol zararlash, bunda kemiruvchi 
hasharotlar bargning hammasini yeydi.
Bularga chigirtkasimonlar, ko‘pchilik kapalaklar qurtlari, arrakashlar va ba’zi 
bir qo‘ng‘izlar kiradi. Tanlab zararlash-kemiruvchi hasharot barg chetini yesa-
chetidan zararlanish; bargni teshib, o‘yib yesa-teshikli zaralanish deyiladi. Misol, 
ko‘pchilik bargxo‘r qo‘ng‘izlar, ba’zi bir kapalak qurtlari. Hasharot barg tomirlariga 
tegmay etini va terisini yesa barg skeletlanishi; hasharot bargning ayrim qismlarini 
yesa-yu, ammo yeyilgan joyning ustki yoki ostki pardasiga tegmasa, bunday 
zararlanish darchasimon zararlanish deyiladi.
Ko‘pchilik bargxo‘r qo‘ng‘izlarning lichinkalari, arrakashlarning soxta qurtlari 
va boshqalar bunga misol bo‘la oladi. Hasharot bargning bir joyidan epidermasini 
teshib kirib, parenximani yeb, epidermasiga tegmay zararlasa, bunday zararlash 
minalash deb aytiladi. Misol, lavlagi pashshasi lichinkalari minali pashshachalar 
oilasiga kiradi.
Ba’zi bir so‘ruvchi hasharotlar, bitlar, qandalalar, tripslar va boshqalar barg 
shirasini so‘rish natijasida, bargda turli xil qo‘ng‘ir, sariq, oq va boshqa rang dog‘lar 
hosil qiladi.
2. O‘simlik skelet qismlari-tana, novda va shoxlarini zararlashi.
O‘simlikning yog‘och, lub yoki po‘stlog‘ida uzun mo‘ylovli qo‘ng‘iz, po‘stloqxo‘r 
qo‘ng‘izining lichinkalari turli xil murakkab yo‘llar hosil qiladi.
Hasharot lichinkalari o‘simlikning novda, tana va shoxlari ichida ovqatlanishi 
natijasida o‘simlikning shu qismlari shakli o‘zgaradi.

---

112 
33-rasm. Hasharotlarning o‘simlikka zarar yetkazish tiplari: 
1-qurtlarning bargni qo‘pol 
zararlashi; 2-bargxo‘r qo‘ng‘izning darcha hosil qilib zararlashi; 3-bargxo‘r qo‘ng‘iz lichinkasining 
bargni skeletlashi; 4-katta qirsildoq qo‘ng‘iz lichinkasining daraxt poyasini deformatsiyalashi; 5,6-
kazarka qo‘ng‘izini olma kurtagi va mevasini zararlashi; 7-arrakash soxta qurtining bargni 
minalashtirgani; 8-qayin nay hosil qiluvchini nay hosil qilib zararlashi; 9-yong‘oq hosil qilib 
zararlash; 10-po‘stloqxo‘r qo‘ng‘izining yog‘ochdagi yo‘llari.