Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

42- rasm. Oddiy urg‘ochi beshiktervatar (Mantis religiosa), qornining keyingi qismidan 
ajralib chiqayotgan ko‘pikli tuxum xaltasi - ootekasi bilan. 
 
Beshiktervatarlar issiq o‘lkalarda tarqalgan, 2000 dan ortiq turi ma’lum, shulardan 
MDH da 20 ta turi uchraydi. Ko‘p turlari tropik iqlimda uchraydi. O‘rta Osiyo tog‘oldi 
hududlarida kalta qanot kulrang beshiktervatar
(Bolivaria brachyptera), 
adirlarda 
yashil rangli oddiy beshiktervatar
(Mantis religiosa), 
daraxt va butazorlarda daraxt 
beshiktervatari 
(Hierodula tenuidentata) 
uchraydi. Beshiktervatarlar turli zararkunanda 
hasharotlarni qiradi. Beshiktervatarlarning uzunligi 3-11 sm atrofida bo‘ladi. Lichinkasi 
va voyaga yetganlari har xil hasharotlar bilan oziqlanadi.
Tropik mamlakatlarda yashovchi yirik turlari hatto baqalar, mayda sudralib 
yuruvchilar va qushlarga ham hujum qiladi. Umuman, beshiktervatarlar foydali 
hisoblanadi, chunki ular juda ham xo‘ra bo‘lib, hasharotlarni, ayniqsa o‘simlik bitlari, 
pashshalar, kapalaklar va to‘g‘ri qanotlilarni qirib, insonga katta foyda keltiradi.
MDH da va shu jumladan Markaziy Osiyoda oddiy beshiktervatarlar keng 
tarqalgan. Ular o‘z o‘ljasini oldin bosh qismini, keyin esa qolgan qismini yeydi. 
Ozuqa yetishmay qolganda o‘z avlodiga ham hujum qilishi mumkin.
Beshiktervatarlarning rivojlanishi chala metamarfozli, 5-8 marta tullab jinsiy 
voyaga yetadi. Yil davomida 1 avlod beradi. Ularning ko‘pchilik turlari asosan tropik 
iqlimda uchraydi.
Gemimeridlar 
(Hemimerida)
turkumi. 
Bu turkumning vakillari tipik 
endoparazit hasharotlardan hisoblanadi. Ular Afrika qit’asida keng tarqalgan, 
kemiruvchi hayvonlarning tuklari orasida yashaydi. Tanasining kattaligi serkisiz 8-14 
mm, qanotsiz, ko‘zsiz, gavdasi zichlashgan, boshi prognatik tipda, kalta mo‘ylovli, 
uzun tukli, yumshoq, bir bo‘g‘imli serkisi bor. Tirik tug‘adi.