Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Hid bilish organi.
Hasharotlarning mo‘ylovlarida joylashgan va nеrv 
hujayralari bilan aloqador tеri hujayralaridan iborat. Hid bilish sensillalari mo‘ylovlar 
va jag‘ paypaslagichlarda ayniqsa ko‘p bo‘ladi. Ko‘pchilik tur hasharotlarda hid 
bilish organi mukammal rivojlangan. Masalan ba’zi kapalaklarning erkak zotlari hid 
bilish organi yordamida urg‘ochi zotlarini uzoq masofadan qidirib topa oladi. 
Hasharotlar tuxum qo‘yish uchun ma’lum tur o‘simliklarni hididan aniqlaydi.
Hasharotlarning xemoretseptorlari hid bilish va ta’m bilish sensillalaridan 
iborat. Urg‘ochilari tarqatadigan hidli modda - jinsiy feromonlarga erkak hasharotlar 
juda sezgir. Masalan, ipak qurtining erkagi 1 sm
3
havoga shu moddaning 100 ta 
molekulasi aralashganini ham sezadi. Hid bilish organi oziqni qidirib topishga ham 
yordam beradi. 
 
Ta’m bilish sensillalari
og‘iz organlari va panjalarining oxirgi bo‘g‘imida 
joylashgan. Sensillalarning kutikulyar qismi teshikchasi tuklar yoki konussimon 
o‘simtalardan iborat. Har bir sensilla bir necha retseptor hujayralardan iborat. 
Hujayralar bir xillari nordonga, boshqalari shirinlikka va toza suvga sezgir bo‘ladi 
yoki mexanoretseptorlik vazifasini o‘taydi. Pashshalar va kapalaklar faqat og‘iz 
organlari bilan emas, balki oldingi oyoqlarining panjalari yordarnida ham suv 
eritmalar ta’mini aniqlashi mumkin.

---

83 
Sеzgi organlariga yana tuklar, tikanchalar, qilchalar ham kiradi. Hasharotlar 
tanasi sirtida haroratni sezadigan yupqa kutikulali termoretseptorlar bor. Kutikula 
ostida haroratga sezgir neyronlar joylashgan. Termoretseptorlar chigirtkalarning 
mo‘ylovlari asosida joylashgan. Ko‘pchilik hasharotlarning termoretseptorlari kalta 
va yo‘g‘on tukchalardan iborat. Suvaraklarda bunday tukchalar oyoq panjalarida 
joylashgan. Ular haroratning 1°C ga o‘zgarishini ham sezadi. Hasharotlarning 
mo‘ylovlari va jag‘ paypaslagichlarida havo namligini sezadigan sensillalar ham 
joylashgan.