Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Ko‘rish organi.
Yetuk hasharotlar va to‘liqsiz o‘zgaruvchi hasharotlar 
lichinkalarning bosh yonboshlarida bir juftdan murakkab ko‘zlari joylashgan. 
Ko‘zning sathi ko‘p miqdorda gardishli yoki olti burchakli fasеtkalardan iborat. 
Ko‘zchada quyidagi qismlar: yorug‘lik nurlarini singdiruvchi va o‘tkazuvchi muguz 
parda va xrustallik, yorug‘lik nurlari ta’sirini qabul qiluvchi to‘r parda mavjud. Har 
qaysi ko‘zcha atrofi nurning tarqalib kеtishiga yo‘l qo‘ymaydigan pigmеnt 
hujayralari bilan o‘ralgan. Hasharotlarning ko‘zlari faqat yaqin masofadagi 
harakatlanayotgan narsani yaxshi ko‘radi. Bu ko‘zlar qisqichbaqasimonlarning 
fasetkali ko‘zlariga o‘xshash, lekin ommatidlarning birmuncha murakkab tuzilganligi 
161- 
rasm. 
Hasharotlar ta’m bilisi. 
sensillalari. 
1 - teshik, 2 -
kutikula konusi 3 -
xivchinni tutib turuvchi 
kutikul; naycha, 4 -
shakli o‘zgargan xivchii 
5 - sezgir hujayraning 
periferik o‘simtasi, 6 -
sezgir hujayra, 7 -
sezgir 
hujayraning
markaziy o‘simtasi, 8 -
kutikula. 

---

81 
bilan farq qiladi. Fasetkali ko‘zlardagi ommatidlarning soni hasharotlarning hayot 
kechirish xususiyatiga bog‘liq. Odatda faol hayot kechiradigan hasharotlarda 
(pashshalar, chivinlar, qo‘ng‘izlar) ommatidlar juda ko‘p. Ommatidlar soni bitta 
turning turli darajada ixtisoslashgan individlari orasida ham har xil bo‘ladi. Masalan, 
erkak arilarning har bir ko‘zida 13090, ishchilarida 6300, urg‘ochilarida 4920 tadan 
ommatidlari bor. Har bir ommatid optik va sezgir apparat - rabdomlardan iborat. 
Optik apparat shaffof muguz kutikuladan va gavhar konusdan, sezgir apparat 4-12 ta 
retseptor hujayralardan tashkil topgan. Optik apparat yorug‘lik o‘tkazuvchi linza 
vazifasini 
bajaradi. 
Sezgir 
hujayralar 
ommatidlarning 
markaziy 
qismida 
mikrovorsinkalar to‘plamini hosil qiladi (19, 20-rasmlar).
Ommatidlarning chetlarida ekranlashtiruvchi pigment hujayralar joylashgan. 
Kunduzgi hasharotlarda bu hujayralarning pigmentlari harakatsiz bo‘lib, yorug‘likni 
bir ommatiddan ikkinchisiga o‘tishiga to‘sqinlik qiladi. Pigment kechki va tungi 
hasharotlarda hujayra ichida ko‘chib yurish va 
ularning ustki qismida to‘planish xususiyatiga ega. 
Shuning uchun tungi va kechki hasharotlarda 
yorug‘lik nurlari birdaniga bir necha yorug‘lik 
sezuvchi hujayralarga tushadi. Shu tufayli ko‘zning 
umumiy sezgirligi ikki baravar oshadi.