Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Asl pashshalar
(Muscidae)
oilasi
vakillari juda keng tarqalgan kulrang yoki 
qoramtir rangli bo‘ladi. Imagosi gul nektari, organik moddalar chiqindilari, axlatlar 
bilan oziqlanadi. Ayrim turlari qon so‘radi. Lichinkalari orasida fitofaglari, 
saprofaglari, yirtqich va parazitlari bor.
Bu oilaga 3000 ga yaqin tur kiradi. MDH da 1000 ga yaqin turi uchraydi. Uy 
pashshasi (
Musca domestica
) butun dunyo bo‘ylab keng tarqalgan sinantrop 
hasharotlardan hisoblanadi. Uy pashshasi faqat aholi yashaydigan joylarda uchraydi. 
Pashsha xartumining kengaygan uchki qismida og‘iz teshigi joylashgan. Yumshoq 
lablari yordamida suyuq oziqni yalab oladi. Pashshalar qattiq oziq bilan ham 
oziqlanishi mumkin. Og‘iz apparati yalovchi tipda. 1 juft qanoti ikkinchi ko‘krak 
segmentida o‘rnashgan. Oyoq panjasining tirnoqchasi ostida yopishqoq yostiqchasi 
bor. Shu yopishqoq yostiqchasi tufayli pashshalar juda silliq sathda ham o‘rmalab 
yura oladi. Gavdasi tuklar bilan qoplangan, ana shu tuklarga iflos narsalar osongina 
yopishadi.
Urug‘langan urg‘ochi pashsha bir yo‘la 120-150 dona tuxumini iflos 
chiqindilarga, ochiq qolgan oziq-ovqatlarga qo‘yadi. Tuxumdan chiqqan 
chuvalchangsimon lichinkalari chiriyotgan organik moddalar bilan oziqlanadi. 
Lichinka 3 marta tullab g‘umbakka aylanadi.
Uy pashshasining g‘umbagi harakatsiz, ovalsimon shaklda. Ma’lum vaqt 
o‘tgach, g‘umbakdan yetuk pashsha chiqadi. Tuxum qo‘yishdan boshlab imago 
davriga yetguncha o‘rtacha 10-25 kun kerak bo‘ladi.
Pashshalar qorong‘ulikni yoqtirmaydi va doim yorug‘likka intiladi. Ular oziq-
ovqat mahsulotlari, non, qand, murabbo va go‘shtli taomlarga qo‘nib, ularni yalaydi 
va so‘lagini tushirib, har xil mikroblar bilan ifloslantiradi. Pashshada hid bilish va 
ta’m bilish organlari yaxshi rivojlangan. Zarur bo‘lgan oziqni hididan topadi. Ta’m 
bilish organi oyoq panjalarining uchida joylashgan. Bir yilda pashshaning 10-12 
avlodi rivojlanadi. 
Uy pashshasi ekologik jihatdan odamlar turadigan joy bilan yaqindan bog‘liq. 

---

236 
Pashsha yotoqxona, oshxona, axlatxona va hojatxonalarda, shuningdek, transportda 
uchraydi. Ular bir qancha kasalliklarning qo‘zg‘atuvchilarini mexanik ravishda bir 
joydan ikkinchi joyga tarqatadi. Uy pashshalari iflosliklar orqali ichburug‘, qorin 
terlamasi (tifi), o‘pka sili, vabo, bo‘g‘ma, kuydirgi, konyunktivit (ko‘z kasalliklari) va 
poliomiyelit kabi virus, bakteriya va boshqa kasalliklarning qo‘zg‘atuvchilarini, har 
xil yiringli kasalliklar mikroblarini, bir hujayrali parazitlarning sistalarini va parazit 
chuvalchanglarning tuxumlarini odamlarga yuqtirishi mumkinligi aniqlangan. 
Akademik Ye.N. Pavlovskiyning ma’lumotiga ko‘ra pashshalar 63 turdan ortiq 
zararli mikroorganizmlarni tarqata oladi. Asl pashshalar orasida bir qancha turlari 
o‘simlik to‘qimalari bilan ham oziqlanadi.