Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

65-rasm. Halqa ipakchisi: 
1-kapalagi; 2-novdadagi tuxumlari; 
3-g‘umbagi; 4-qurti.
Kapalaklari yaxshi uchadi, tunda gullarga qo‘nmay, ular tepasida nektar so‘rib 
oziqlanadi. Jonsiz bosh arvoh kapalak (
Acherontia artropos
) yelkasida odam bosh 
skeletini eslatuvchi shaklli rasm bor. Qarag‘ay arvoh kapalagi qurti qarag‘ayga zarar 
keltiradi.
Odimchilar 
(Geometridae)
oilasi
vakillarining 12000 ga yaqin turi bo‘lib, 
shulardan MDH da 1500 ta turi aniqlangan. Kapalaklarining tanasi ixcham, 
xartumchalari taraqqiy etgan. Qanotlari keng, tinchlanganda yassilanib yotadi, qanot 
sathida ko‘pincha bir necha qator ko‘ndalang yo‘llari bor, ilgakchasi taraqqiy yetgan, 
orqa juft qanotlarida hammasi bo‘lib 7-8 ta uzunasiga yotgan tomirlari bor (66, B-
rasm).

---

207 
 
66-rasm.
A-qarag‘ay arvoh kapalagining kapalagi va qurti; B-qishki
odimchi (1-qurti; 2-kapalaklari; 3-g‘umbagi; 4-zararlantirishi).
Qurtlarining qorin oyoqlari 2 juft, shu sababli “odim tashlab” o‘rmalaydi, 
natijada boshqa kapalak qurtlariga nisbatan tezroq yuradi. Bularda harakatsiz holat-
kriptizm taraqqiy etgan. Po‘stloqda harakatsiz turgan kapalakni sezish qiyin, qurtlari 
esa ko‘pincha shox-shabbaga faqat orqa oyoqlari bilan o‘rnashib, biroz og‘ib tik tura 
oladi, natijada u quruq cho‘pga o‘xshab ko‘rinadi.
Ko‘p turlari daraxt va butalarda yashaydi. Zararkunanda turlaridan-qishki 
odimchi (
Opero-phthera brumata
) urg‘ochisida qanotlari kalta, erkaklari oktyabrda, 
janubda esa hatto dekabrda uchadi. Qurtlari mevali daraxtlarning kurtak va barglari 
bilan oziqlanib zarar keltiradi. Qarag‘aylarni qarag‘ay odimchisi, tut daraxtlarni tut 
odimchisi shikastlaydi.
Oq kapalaklar 
(Pieridae)
 
oilasiga mansub kapalaklarning qanotlari oqish yoki 
sarg‘ish bo‘ladi, g‘umbaklari substratga oxirgi uchi bilan yopishadi, shuningdek 

---

208 
belidan ham ipak tola yordamida birikib turadi. Bularning qurtlari karam, turp, 
sholg‘om va boshqa karamdoshlar oilasiga va do‘lanaga zarar yetkazadi (67-rasm).