Убекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги toshkent moliya instituti бухгалтерия хисоби ва аудит факултети



Download 0,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/20
Sana30.04.2023
Hajmi0,9 Mb.
#933692
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20
Bog'liq
2 5334706332069005161

Давр бошига 
 
 
12,65%
87,35%
Узлик маблаглари 
манбалари
мажбуриятлар
Давр охирига 
 
 
24,17%
75,83%
Узлик
маблаглари 
манбалари
мажбуриятлар
Давр бошига мажбуриятлар 
 
 
16,12%
5,25%
78,63%
узок муддатли 
кредит ва карзлар
киска муддатли 
карз ва кредитлар
кредиторлар
й
й
и
и
л
л 
х
х
о
о
л
л
а
а
т
т
и
и
г
г
а
а баланс
активи Таҳлили
«
«
М
М
у
у
б
б
о
о
р
р
а
а
к
к
н
н
е
е
ф
ф
т
т
г
г
а
а
з
з
»
» 
У
У
Ш
Ш
К
К 
н
н
и
и
н
н
г
г 
2
2
0
0
0
0
1

й
й
и
и
л
л 
х
х
о
о
л
л
а
а
т
т
и
и
г
г
а
а баланс 
пассиви таҳлили 
Давр охирига мажбуриятлар 
 
21,19% 
узок муддатли 
кредит ва 
карзлар 


 
Баланс активининг давр бошидаги 
холати 
 
13,46%
86,54%
Узок муддатли 
активлар
Оборот активлар
Баланс активининг давр охиридаги 
холати 
 
21,21%
78,79%
Узок муддатли 
активлар
Оборот активлар
«
«
М
М
у
у
б
б
о
о
р
р
к
к
н
н
е
е
ф
ф
т
т
г
г
а
а
з
з
»
» 
У
У
Ш
Ш
К
К 
н
н
и
и
н
н
г
г 
2
2
0
0
0
0
0

й
й
и
и
л
л 
х
х
о
о
л
л
а
а
т
т
и
и
г
г
а
а баланс активи 
таҳлили 
Оборот активларининг давр 
бошидаги холати 
20,28% 
 
0,00% 
Захира ва 
харажатлар 
Пул маблаглари 
 
Дебиторлар 
79,71% 
 
 
61,03% 
 
 
 
17,78% 
киска муддатли 
карз ва 
кредитлар 
кредиторлар 


50 
Оборот активларининг давр охиридаги 
холати 
 
24,90% 
0,53% 
74,57% 
Захира ва 
харажатлар 
Пул маблаглари 
Дебиторлар 
Давр бошига 
50,29% 
49,71% 
Узлик маблаглари 
манбалари 
мажбуриятлар 
Давр охирига 
 
 
25,77% 
74,23% 
Узлик маблаглари 
манбалари 
мажбуриятлар 
«
«
М
М
у
у
б
б
о
о
р
р
а
а
к
к
н
н
е
е
ф
ф
т
т
г
г
а
а
з
з
»
» 
У
У
Ш
Ш
К
К 
н
н
и
и
н
н
г
г 
2
2
0
0
0
0
0

й
й
и
и
л
л 
х
х
о
о
л
л
а
а
т
т
и
и
г
г
а
а баланс пассиви 
таҳлили 
Давр бошига мажбуриятлар 
узок муддатли 
25,05% 
кредит ва 
карзлар 
киска муддатли 
0,55% 
карз ва 
кредитлар 
74,41% 
кредиторлар 
Давр охирига 
мажбуриятлар 
узок муддатли 
16,12% 
кредит ва 
карзлар 
5,25% 
киска муддатли 
карз ва 
кредитлар 
78,63% 
кредиторлар 


 
Хулоса
 
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов таъкидлаганидек, 
хозирги бозор иқтисодиёти шароитида молиявий хисоб ахборотларидан 
фойдаланувчилар тўлиқ, ишончли молиявий маълумотлар билан ўз вактида 
таъминланиши керак. Шу мақсаддан келиб чиққан холда, молиявий хисоб 
фойдаланувчилари, корхонанинг келгусида қандай истиқболларга эгалиги, 
ўз молиявий ресурсларини унга сарфлашга арзиши хамда корхонанинг 
кредиторлари билан ўз вактида хисоб-китоб қила олиши, инвестор қўйган 
маблағлар бўйича фоиз ёки дивидендларни тўлаш имкониятига эгалигини 
аниқлашга харакат қиладилар. «Ўзбекистонга инвестор ва кредиторларни 
кириб келиши учун биз аввало уларга шароитларни яратиб беришимиз 
хамда улар қизиққан республикамиздаги корхона ва ташкилотларни хисобот 
маълумотлари билан таъминлашимиз даркор бўлади». 
Юқорида кўрсатилиб ўтилган фикрларни назарий жихатдан ўрганиш 
ва корхона амалий материалларини таҳлил қилиш натижалари хамда уларни 
мужассамлаштирган холда биз Битирув малакавий ишимиз якунида 
корхоналарни бошқаришда молиявий хисоб ва хисоб юритишни 
такомиллаштириш борасида қуйидагича асосий фикр ва мулохазаларни баён 
этишга харакат қилдик. 
Бозор иқтисодиёти шароитида молиявий хисобот муаммолари 
кўрсатилиб ўтилган. Бунда асосан молиявий хисоб ва хисоботнинг халқаро 
тизими, бозор муносабатлари шароитида молиявий хисоботнинг айрим 
муаммолари масалалари кўриб чиқилди. 
Молиявий хисоб ва хисоботнинг халқаро тизими бўйича ўтказилган 
изланишларимиз шундан иборат бўлдики, бунда асосан биз молиявий 
хисобот тизимининг шаклланишига асос бўлиб хизмат қилувчи ва уни 
белгилаб берувчи омилларнинг ўзаро боғлиқлигини назарий ва илмий 
жихатдан асослаб бердик. Бухгалтерия хисобида жамиятдаги барча 
ўзгаришлар акс этган хамда бу ўзгаришлар амалга бухгалтерия хисоби 


52 
орқали оширилади, деган фикр билан ёндашилиб, Ўзбекистонда бухгалтерия 
хисобининг ривожланиш тарихига тавсиф берилди ва шу орқалигина 
хозирги кунда таркиб топган молиявий хисобот тизимига таъсир этган 
омилларни асослаб берилди. Биз бу масала бўйича иқтисодий ривожланиш 
босқичларини даврлар бўйича ажратиб чиқдик. Иқтисодий ривожланиш 
босқичларида асосан Ўзбекистон Республикасининг Собик Иттифокдан 
ажралиб чиқиши ва Ўзбекистоннинг мустақил деб эълон қилиниши хамда 
Республикамизда бухгалтерия хисоби бўйича бир қанча ривожланишга 
туртки бўладиган омиллар кўрсатилиб ўтилган. 
Молиявий хисоб ва хисоботнинг халқаро тизимида хозирги даврда 
молиявий хисоботлар халқаро андозаларидан фойдаланишнинг бир неча 
усулларини мавжудлиги хақида фикр билдирилди. Молиявий хисобда 
халқаро андозаларининг объектив равишдаги афзаллик томонлари кўрсатиб 
ўтишни лозим деб топдик: иқтисодий мантик аниқлиги; хисобга олиш 
соҳасида замонавий жахон амалиётида тўпланган энг қимматли тажрибалар 
умумлаштирилиши хамда дунёнинг барча мамлакатларидаги молиявий 
ахборотдан фойдаланувчилар ушбу ахборотни осонлик билан тушуниши 
билан кўрсатиб ўтилган. 
Бозор муносабатлари шароитида молиявий хисоботнинг айрим 
муаммолари бўйича кўтарилган масалада бир қанчаа муаммоларни кўрсатиб 
ўтишни лозим деб топдик. Бу муаммолар асосан молиявий хисоб ва хисобот 
тизимининг ривожланишига тўсқинлик қилмокда. Кўрсатиб ўтилган 
муаммолар хақиқатан энг долзарб эканлигини инкор этмаган холда, 
молиявий хисоб ва хисобот муаммолари бундан хам кенгрок эканлигини 
таъкидлаб ўтмокчимиз. 
Ўзбекистон Республикасида иқтисодиётни эркинлаштириш ва 
молиявий хисоб сиёсатининг хуқуқий асослари бўйича масалани ёритишда
фаолиятнинг турли кўринишлари бўйича янгиликлар киритиш тезлиги 
бухгалтерия хисобининг миллий андозалари ишлаб чиқилмаган муомалалар 
ва холатларга олиб келиши мумкин. Бундай холда молиявий хисоботнинг 


 
холислигига хўжалик юритувчи субъект томонидан миллий андоза асосида 
мустақил ишлаб чиқиладиган хисоб юритиш сиёсатини танлаш ва кўллаш 
орқали эршилади. Бунда, хисоб юритиш усулларига нисбатан хар бир 
мустақил қарор субъектнинг хисоб юритиш сиёсатида очиб берилиши лозим 
бўлади.
Жахон тажрибаси кўрсатишича, бозор иқтисодиёти шароитида 
бухгалтерия хисобини марказдан тартибга солиш, унинг асосий 
қоидаларини ва тамойилларини ишлаб чиқиш, хар бир хўжалик субъекти 
ўзининг бошқарув ва ташкилий-технологик хусусиятларидан келиб чиқиб, 
уларни аниқлаштириши зарур бўлади. 
Бозор иқтисодиёти шароитида бухгалтерия хисобининг давлат 
томонидан марказлаштирилган холда тартибга солинишининг асосий 
мақсади бозордаги барча иштирокчиларнинг манфаатлари бирдай химоя 
қилиш ва кафолатлаш, шунингдек, хисоб ва аудит соҳасида фаолият 
кўрсатаётган профессионал бухгалтерлар ва аудиторлар манфаатини химоя 
қилиш хамда кафолатлаш хисобланади. Бухгалтерия хисобини тартибга 
солиш инвесторлар, кредиторлар, мол етказиб берувчилар ва бошқа 
бухгалтерия хисоби маълумотларидан фойдаланувчилар учун хам худди 
юқоридагидек ахамият касб этади. 
Республикамизда хисоб тизимини ислох этишдаги олиб борилаётган 
ишларни ижобий баҳолаган холда айтиш мумкинки бугунги кунда миллий 
хисобчиликни хуқуқий базаси тўла таъминланди. Хал этилиши лозим бўлган 
вазифалар белгилаб олинди. Жахон стандартлари асосида бухгалтерия 
хисоби ва аудитни услубий муаммолари хал этилмоқда. Хисоб тизимида 
иккита ташкилий шаклни юзага чиқиши яъни бошқарув ва молиявий хисобни 
йўлга қўйиш, бошқарув ва молиявий таҳлилни фарқлаш, илмий асослаш, 
тадқиқ этиш тадқиқот мақсади қилиб олинган эди. Шу мақсаддан келиб 
чиқиб илмий иш мазмуни белгиланди ва қуйидаги таклифлар берилди. 


54 
1.
Молиявий хисоб ва бошқарув хисобини ташкил этишниниг 
зарурийлиги ва ахамияти илмий жихатдан тавсифланди. Хисобни иккита 
шаклда юритишни услубий асослари ва мазмуни очиб берилди. 
2.
Молиявий хисоб ва бошқарув хисобини объекти муаммоси хал 
этилди. Корхонанинг молиявий хисоб объекти сифатида активлар ва 
пассивлар, даромад ва харажатлар, молиявий, иқтисодий кўрсаткичлари 
ошкор этиладиган умумлашган маълумотлари олинди ва таҳлил қилинди. 
Бошқарув хисоби объекти сифати ишлаб чиқариш ёки ички хўжалик 
хисобини элементлари, режалаштириш, таҳлил этиш маркетинг ва ички 
назорат объектларини элементлари олинди. 
3.
Бошқарув ва молиявий хисобни мавзулари таркибланди, шундан: 
Бошқарув хисобида ўрганиладиган мавзуларга қуйидагилар: 
-
ишлаб чиқариш харажатларини ва маҳсулот таннархини хисоби; 
-Меҳнат предметлари ва улардан фойдаланишни хисоби; 
-маҳсулот чиқиши ва сотилишини хисоби; 
-Меҳнат ресурслари ва меҳнат хақини хисоби; 
-Даврий харажатлар хисоби; 
-молиявий ва фавқулотда харажатлар хисоби; 
-Даромадларни тезкор хисоби ва хисоботи; 
-Бошқарув хисобини бошқа мавзулари. 
4.
Молиявий хисобда ўрганиладиган мавзуларни тавсия этилган рўйхати: 
-
корхона мулки, капитали ва манбалари хисоби; 
-корхона даромадлари, харажатлари ва фойда зарарлари хисоби; 
-асосий воситалар ва улардан фойдаланишни хисоби; 
-пул маблағлари ва улар харакатини хисоби; 
-Хусусий маблағлар ва улар харакатини хисоби 

Download 0,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish