U. X. Safarov, N. M. Karakulov

Mashinasozlik majmuasi
– iqtisodiyot tarmoqlari uchun mehnat qurollari, 
shuningdek, iste’mol buyumlari va mudofaa ahamiyatiga ega bo‘lgan mahsulotlar 
ishlab chiqaruvchi og‘ir sanoat sohalari majmuidir. Bundan tashqari, 
mashinasozlik va metallga ishlov berish, metall buyumlar, metall konstruktsiyalar 
ishlab chiqarish hamda mashina va asbob uskunalarni tuzatish tarmoqlarining 
tarkibiy qismi ham mazkur majmua tarkubiga kiradi. Uning asosiy vazifasi 
iqtisodiyotning hamma sohalarini yuqori unum bilan ishlaydigan mashina va asbob 
uskunalar bilan ta’minlashdan iborat. Majmua metalga ishlov berish sohasi bilan 

---

117 
birga o‘z tarkibiga 200dan ortiq ishlab chiqarish tarmoqlari va tarmoqchalarini 
jamlaydi. Mashinasozlik majmuasi korxonalarining hududiy joylashuvida bir qator 
omillarning ta’siri mavjud. Ko‘pgina tarmoqlarda bo‘lgani kabi mehnat resursi 
omili korxonalar joylashuvida ahamiyatli hisoblanadi. Bu holatning yuzaga 
kelishida ba’zi tarmoq sohalarining ishchi kuchini ko‘p talab etishi, ularning 
malakaviy xususiyati (ayniqsa asbobsozlik, elektronika, elektrotexnika, aviatsiya, 
aerokosmik sohalarda), maxsus ilmiy tadqiqot muassasalari va laboratoriyalarining 
mavjudlik holatlari kabilar ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari, fan texnika 
taraqqiyoti omili ham kuchli ta’sirga ega bo‘lib, uning natijasida tarmoq ichida 
mahsulot ishlab chiqarish jarayonlarining tezlashuvi, samaradorlikning ortishi va
ilmiy markazlar bilan integratsiyaning kuchayishga olib keladi. 
FTI davrida jahon mashinasozligi fantalab tarmoqlardan biriga aylandi. 
Natijada, tarmoqning zamonaviy sohalari tez rivojlana boshladi. Shu bilan birga 
transport (infratizimning rivojlanganlik holati), iste’mol (talab va iste’mol bozori 
xususiyatlari), xom ashyo (og‘ir mashinasozlik korxonalarining qora metallurgiya 
markazlariga yaqinligi) omillari ta’siri ham mashinasozlik korxonalarining 
hududiy joylashuvida e’tiborga olinadi. 
Jahon mashinasozligida ishlab chiqariladigan mahsulot xususiyatidan kelib 
chiqib quyidagi tarmoqlar alohida ahamiyatga ega: