U. X. Safarov, N. M. Karakulov

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

46 
3. JAHON TABIIY RESURSLARI 
Tayanch tushunchalar: 
tabiiy resurs, mineral resurs, metall rudalar, 
nometall rudalar, yer resurslari, jahon yer fondi, suv resurslari, suv omborlar, 
biologik resurslar, o‘rmon mintaqalari, Dunyo okeani resurslari, iqlimiy resurslar, 
rekreatsion resurslar
 
 3.1. Tabiiy resurslar va ularni guruhlashtirish 
 
Jahon davlatlari iqtisodiyotini shakllantirish va kishilik jamiyati rivoji uchun 
tabiiy resurslar katta ahamiyatga egadir
Tabiiy resurs
deb 
jamiyatning moddiy va 
ma’naviy ehtiyojlarini qondirish maqsadlarida xo‘jalikda foydalaniladigan hamda 
insoniyatning yashashi uchun zarur bo‘lgan, uni o‘rab turgan tabiiy muhitning 
barcha tabiat komponentlari, energiya manbalariga aytiladi. Tabiiy resurslar bilan 
ta’minlanish holati, ularning mavjudlik darajasi, ulardan foydalanish xususiyati 
jahon iqtisodiyoti rivojiga katta xissa qo‘shadi.
Insoniyat rivojlanish tarixi shuni ko‘rsatadi-ki, davlatlar ijtimoiy-iqtisodiy 
rivoji tabiiy resurslar bilan ta’minlanish darajasi bilan bog‘liq emas. Zamonaviy 
iqtisodiy munosabatlar davrida davlatlarning intelektual imkoniyatlari va u 
tomonidan belgilangan taraqqiyot strategiyasi, jahon tashqi iqtisodiy aloqalarida 
eksport mahsulotlari bilan o‘z o‘rniga ega bo‘lishi oldingi o‘ringa chiqib oladi.
Tabiiy resurslar tushunchasi ancha keng ma’nodagi tushuncha hisoblanadi. 
Sanoat xom ashyosi sifatida ishlatiladigan turli ko‘rinishdagi tabiiy mahsulotlar 
(minerallar, yog‘och va b), energiya manbaalari (yoqilg‘i resurslari, suv va atom 
energiyasi va b), inson tomonidan bevosita iste’mol qilinadigan mahsulotlar 
(ichimlik suvi, yovvoyi o‘simliklar, qo‘ziqorin, baliq mahsulotlari), rekreatsion 
resurslar (tabiat qo‘ynida dam olish) uning turli ko‘rinishlari bo‘lib hisoblanadi. 
Tabiiy resurslarning ma’danli (mineral), yer, suv, biologik, rekreatsion, 
agroiqlimiy, Dunyo okeani resurslari kabi turlari mavjud. Kelib chiqish 
xususiyatiga ko‘ra esa tabiiy resurslarning quyidagi turlari mavjud: 
