4-5-mavzu.Turizm turlari va klassifikatsiyasi
Reja:
2.1. Turizm turlari
2.2. Turizm klassifikatsiyasi
2.3. Turistik marshrut va ularning turlari
2.4.Ekologik turizmning ba’zi bir nazariy masalalari
2.1. Turizm turlari
Bugungi kunga kelib turizm turlarining yuzdan ortiq turlari mavjud
bo„lib, kelajakda yangidan yangi turlari paydo bo„lishi mumkin. Shuning
uchun ularni guruhlashtirish, klassifikatsiya qilish muhim masalalardan
hisoblanadi.
Turizm klassifikatsiya- turistik faoliyatning taksonomik asoslariga
ko„ra tiplarga, kategoriyalarga, turlari va ko„rinishlarga ajratiladi. Ba‟zi
olimlar fikricha, turizm o„zining umumiy xususiyatlari va funksiyalariga
ko„ra uch tipga ajratildi; 1.
Davolanish, 2. Sog„liqni tiklash-sport, 3.
Tanishuv turizmi (Erdavletov, 2000). Bizning fikrimizcha, yuqoridagi
tipologik funksiyalarni hisobga olgan holda turizmni sog„lomlashtirish
va sport, tanishuv, diniy, kasbiy va boshqa turlarga ajratish maqsadga
muvofiqdir. Dmitrevskiy bulardan tashqari, ilmiy,
ekskursion, festival,
xizmat, qishloq turizmlarini ham belgilagan.
Shu bois, sayyohning marshrutlarga chiqishidan maqsadi va istagi
har xil bo„lishini e‟tibordan chetda qoldirmaslik lozim. Turistik
faoliyatda sayyoh yakka yoki maxsus marshrut asosida safarga chiqishi
mumkin. Shuningdek, sayohat paytida bir vaqtning o„zida ko„pgina
maqsadlarni, ya‟ni, turizmning ko„pgina funksiyalarida ishtirok etishi
ham nazardan holi emas. Aholining turmush sharoitini yaxshilanib
borishi, uning bo„sh vaqtini ko„payishi, oilaning moddiy daromadini
o„sishi dam olish paytlarini ko„ngildagidek o„tkazishga sabab bo„ladi.
Shu sabab, kishilar dunyoni ko„rish, tabiat qo„ynida
dam olish,
sog„lig„ini tiklash va boshqa turistik manbalardan foydalanishni
istashadi. Bu esa bevosita turizm geografiyasi bilan bog„liq masaladir.
Chunki, kishilar dunyoni xaritadan emas, balki o„z ko„zlari bilan
ko„rishni istashadi. Darhaqiqat, sayohat davomida sayyohlar
hududlarning turistik imkoniyatlarini safarlar uyushtirish orqali amalga
oshiradi. Bu turizmning o„ziga xos xususiyatidir. Shu o„rinda,
turizmning turlari va ko„rinishlari,
jumladan, tashkiliy asoslari,
davomiyligi, mavsumiyligi va yosh jihatlari turlicha bo„lishini hisobga
olish lozim.
Ma‟lumki, turizmning 2 asosiy bo„limi mavjud bo„lib, bular ichki
(mahalliy) va tashqi (halqaro) turizmdir. Mahalliy turizm - bu o„z
mamlakati hududida qiyinchiliksiz (vizasiz, bojxona to„siqlarisiz va h.k)
istalgan joyga safar qilishi, dam olishi va boshqa turistik faoliyatda
mashg„ul bo„lishidir. Mahalliy turizm bilan xalqaro turizm bir-biri bilan
chambarchas rivojlanib boradi. Ammo mahalliy turizmda so„zlashuv,
transport (ko„pchilik o„z shaxsiy avtomobillarida sayohat qilishini
hisobga olib) va boshqa muammolar ancha oson kechadi.
Mahalliy turizmning mintaqamiz (Markaziy Osiyo)
uchun eng
muhim jihati tanlagan sayyohlik marshruti bilan birgalikda diniy
qadamjolarga ziyorat qilishi hamda qarindosh-urug„ va do„stlarni ko„rish
bir vaqtning o„zida amalga oshishi mumkin. Mahalliy turizmda o„zi
yashab turgan mintaqani ko„rishi va o„rganishi orqali ma‟naviy
dunyoqarashi oshadi hamda vataniga muhabbat uyg„onadi, shuningdek,
aholini sog„lomlashtirish, ish qobiliyatini tiklash va mehnat
resurslarining faoliyatini yaxshilashga xizmat qiladi.
Xalqaro
turizm
-
bu
bir
davlatdan
boshqa
davlatga
uyushtiriladigansayohatdir. U viza, meditsina tekshiruvi, valyuta
almashtirish va boshqa ko„pgina tadbirlarni o„z ichiga oladi. Xalqaro
turizm ma‟lum maqsadda uyushtirilgan marshrut yo„nalishi asosida
guruh yoki yakka tartibda kechishi mumkin.
Bunda eng avvalo
sayyohlar shu davlatning o„ziga xos bo„lgan tarixiy obida va shaharlari,
madaniyati, san‟ati, urf-odati bilan tanishish hamda boshqa betakror
turistik ob‟ektlaridan zavq olishdan iboratdir. Shuningdek, xalqaro
turizm sport musobaqalari, ilmiy anjumanlar, konferensiya,
madaniy
aloqalar, diniy marosimlar (masalan, haj safriga borish) bilan ham
chambarchas bog„liqdir.
Xalqaro turizm juda qadimdan rivojlanib kelgan. Chunki, o„sha
davrda mamlakatlar o„rtasida aniq chegaralar bugungidek o`tkazilmagan
(ko`proq tabiiy ob`ektlar bilan ajtatilgan). Ayni vaqtda shu davlatning
hududida joriy etilgan tartib qoidalarga qat‟iy rioya qilinganligi uchun
savdo-sotiq, madaniyat, san‟at va fanning dunyo miqyosida yoyilishida
turizmning ahamiyati katta bo„lganligi tarixdan ma‟lumdir.
Kasbiy sayohat qadimdan rivojlangan bo„lib, hozirgi paytda ham
bu sayohat eng ananaviy va faol hisoblanadi. Kasbiy, jumladan,
ilmiy
sayyohlik olimlar, ilm namoyondalari va boshqa kasb egalari tomonidan
biror hudud, mintaqaning tarixiy, arxeologik joylarini tekshirish, aholisi,
etnografiyasi, madaniyati va san‟atini o„rganish hamda ilmiy
