U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Yulduz topologiyasi 
Ba’zan konsentrator yoki markazlashtirilgan topologiya deb 
nomlanadigan yulduz topologiyasida 6.2- rasmda ko‘rsatilganidek, 
jo‘natuvchidan qabul qiluv-chiga o‘tish paytida barcha uzatiladigan 
ma’lumotlar markaziy boshqaruvchidan o‘tishi kerak bo‘lgan 
a’nanaviy yondashuvdir, chunki unda bitta markaziy kompyuterga 
qolgan barcha kompyuterlar ulanadi, shu bilan birga har biri o‘zining 
alohida aloqa liniyalaridan foydalanadi.
Yulduz turidagi topologiyalarning umumiy kamchiligi, boshqa 
topologiyalarga qaraganda juda ko‘p kabel sarflanishi hisoblanadi. Bu 
esa butun tarmoqning narxiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Yana bir 
kamchiligi sifatida markaziy tugunning ishdan chiqishi butun 
tarmoqning ishini to‘xtatib qo‘yadi. Topologiyaning bu ko‘rinishi 
yuqori samarodorligi, tarmoqning to‘g‘ri loyihalashtirilganligi va 
shikastlangan joylarning oson aniqlashligi bilan ajralib turadi. 

---

212 
6.2- rasm. Yulduz topologiyasi asosida qurilgan tarmoq 
Xalqa topologiyasi 
Xalqa topologiyasi har bir punktga faqat ikkita liniyalar 
birlashtirilgan tapmoqni tavsiflaydi. Xalqa topologiyasi optik kabel 
yordamida lokal kompyuter tapmoqlari, transport tarmoqlari va 
abonent kirish tarmoqlarida keng qo‘llaniladi.
Xalqa topologiyasida qurilma o‘z qo‘shnisiga ikkita vosita orqali 
ulanadi. Ma’lumotlar paketi to‘qnash kelmasligi uchun qurilmadan-
qurilmaga bir yo‘nalishda uzatiladi. Har bir qurilma ma’lumotlar 
uzatish uchun o‘z navbatini kutadi. Tizimdagi barcha qurilmalardan 
istalgan birining rad etilishi chiqishda muammolar keltirib chiqaradi 
va shikastlangan joyni topish qiyin. 
6.3- rasm. Xalqa topologiyasi asosida qurilgan tarmoq 
Xalqa topologiyada aloqa liniyalari orqali har bir kompyuter 
faqat ikkita boshqalari bilan bog‘lanadi: Faqat u biridan axborot oladi, 

---

213 
ikkinchisiga esa – faqat uzatadi. Har bir aloqa liniyasida, yulduz 
holatiga o‘xshab, faqat bitta uzatuvchi va bitta qabul qiluvchi ishlaydi. 
Bu narsa tashqi terminallarni qo‘llashdan ozod qiladi. Halqani 
kamchiliklaridan (yulduzga taqqoslanganida) shuni hisoblash kerakki, 
tarmoqdagi har bir kompyuterga ikkita kabel olib kelinishi kerak. Ikki 
qavat xalqa oraliq punktlar o‘rtasida fizik ulanishni juftliklari bilan 
tashkil qilinadi, bunda axborot oqimi ikki yo‘nalishda yo‘naltiriladi, 
ulardan biri asosiy, boshqasi esa –zahira bo‘ladi.