U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Xatoliklarni aniqlash
(error detection). Operatsion tizim 
doimiy ravishda xatoliklarni aniqlashi va tuzatishi kerak. Xatoliklar 
protsessor va xotira qurilmalarida (masalan, xotiradagi xatolik yoki 
elektr ta’minotidagi uzilishlar), kiritish/chiqarish qurilmalarida 
(masalan, diskdagi xatolik, tarmoqqa ulanishda xatolik yoki printerda 
qog‘ozni mavjud emasligi) va foydalanuvchi dasturida (masalan, 
arifmetik to‘lish, mavjud bo‘lmagan xotira maydoniga kirishga urinish 
yoki juda ko‘p protsessor vaqtidan foydalanish). Xatoliklarning har bir 
turi uchun operatsion tizim to‘g‘ri va kelishilgan hisoblashni 
ta’minlash uchun tegishli choralarni ko‘rishi kerak. Ba’zida uni 
tizimni to‘xtatishdan boshqa chorasi bo‘lmaydi. Boshqa holatlarda, u 
xatolik keltirib chiqaradigan jarayonni to‘xtatishi yoki aniqlashi va 
tuzatishi mumkin bo‘lgan xatolik kodini jarayonga qaytarishi mumkin. 
Operatsion tizim funksiyalarining yana bir to‘plami, foydalanuvchiga 
yordam berish uchun emas, balki tizimning o‘zi samarali ishlashini 
ta’minlash uchun kerak. Ko‘p foydalanuvchilarga ega tizimlar 
foydalanuvchilar orasida kompyuter resurslarini almashish orqali 
samaraga erishishlari mumkin.

---

18 
Resurslarni taqsimlash
(resource allocation). Bir vaqtning 
o‘zida bir nechta foydalanuvchi yoki bir nechta vazifalar bajarilganda, 
ularning har biri uchun resurslar ajratilishi kerak. Operatsion tizim 
ko‘plab turli xil resurslarni boshqaradi. Ba’zilarida (masalan, 
protsessor sikllari, asosiy xotira va fayllarni saqlash) maxsus 
taqsimlangan kodi bo‘lishi mumkin, boshqalarida (kiritish/chiqarish 
qurilmalari kabi) umumiy so‘rov va ozod qilish kodi bo‘lishi mumkin. 
Masalan, protsessorni qanday qilib yaxshiroq ishlatish mumkinligini 
aniqlashda, operatsion tizimlar protsessorni rejalashtirishda protsessor 
tezligini, bajarilishi kerak bo‘lgan vazifalarni, mavjud registrlar sonini 
va boshqa omillarni hisobga oladi. Shuningdek, printerlarni, USB 
qurilmalarni va boshqa yordamchi qurilmalarni taqsimlashning tartib-
qoidalari mavjud bo‘lishi mumkin.
Hisoblash
(accounting). Biz qaysi foydalanuvchilar qancha va 
qanday turdagi kompyuter resurslaridan foydalanishini kuzatishni 
istaymiz. Hisobni yuritish buxgalteriya hisobida (foydalanuvchilar 
hisob-kitoblarni olishlari uchun) yoki foydalanish statistikasini 
to‘plash uchun ishlatilishi mumkin.