U. N. Tashkenbayevning umumiy tahriri ostida

...shaxs o‘zining bilim va salohiyatini rivojlantirish, jamiyatda o‘z 
o‘rnini topish maqsadiga erishish yo‘lida...
Ushbu jumla o‘qish savodxonligi muhim o‘rin tutadigan, xususiydan 
jamoatchilikka, maktabdan to ishga, rasmiy ta’limdan toki butun hayot 

---

15
davomida o‘rganishga, faol fuqarolik holatlarining to‘liq g‘oyasini qamrab 
olish uchun tanlangan. 
Misol uchun, savodli kishilarda ishga joylashishga imkoniyatlari
yuqori bo‘ladi va bunday shaxslar jamiyat institutlari haqida ijobiy fikrda 
bo‘ladilar. O‘qish savodxonligi ning yuqoriroq darajada rivojla ni shi, 
jamiyatda jinoyatchilikning kama yishi va sog‘liqqa ko‘proq e’tibor berishga 
olib kelishi bilan aloqador deb topilgan. 

---

16
O‘qish kundalik hayotda sodir bo‘lgani sababli keng tarqalgan va
keng qamrovli jarayondir. Baholash o‘qish savodxonligining ko‘plab 
jihatlarini aniq ko‘rsatuvchi yo‘nalishlar asosida yaratiladi. Mezonlar, 
o‘z navbatida, test yaratilishiga va o‘quvchining bilim olishiga va
taqdim etilishi mumkin bo‘lgan dalillarga qaratilgan bo‘ladi. 
O‘quvchi o‘qish jarayonida o‘quvchi bilan bog‘liq bir qator omillarni, 
jumladan, hayotiy tajriba, motivatsiya va kognitiv ko‘nikmalarni
tatbiq qiladi. Shuningdek, o‘quvchining matnni tushunishiga matn
bilan bog‘liq omillar (masalan, matn tilining tushunarliligi, matn turi va 
hokazo) hamda topshiriq bilan bog‘liq omillar (matn bilan ishlashdan 
maqsad) ham ta’sir qiladi. 
O‘qish savodxonligiga ta’sir etuvchi omillar
PISA o‘qish savodxonligini mashqlardan va matn omillaridan
foy da lanish orqali baholaydi. Qo‘shim cha so‘rovnomada esa qiziqish,
tar tib va tajriba kabi o‘quvchilarning ayrim xususiyatlari tahlil 
qilinadi.
PISAda topshiriqning murak kabligi matn xususiyatlari va top shiriq 
maqsadlarini boshqa ri shi ga asosan farq qilishi mum kin, bu esa turli
xil aqliy jarayonlarni talab qiladi. Shunday qilib, PISA o‘qish savodxonli-
gini baholash, o‘quvchi lar ning o‘qish jara yonlarini (o‘quvchilar ning 
ma tn ga bo‘lgan aqliy yondashuv la rini), turli matnlar vositasida 
baholashga qa ratilgan.
Ushbu xususiyatlar baholashda foydalanish uchun yo‘lga qo‘yilishi 
lozim, ya’ni bu xususiyatlarning har biri qabul qilishi mumkin bo‘lgan 
turli qiymatlarni ko‘rsatishi kerak. Bu esa test ishlab chiquvchilarga o‘zlari 
foydalanadigan materiallar va ular yaratgan topshiriqlarni tas niflash 
va ushbu ma’lumotlar hisobotidan va olingan natijalaridan foydalanish 
imkonini beradi.