U burxanov, T. Atam uradov davlat xaridi

«tanlov«
asosida tashkil etiladigan savdolaming bir nechta turlari mavjud
(quyidagi 8-chizma).
Savdolar ishtirokchilarga ko‘ra (ochiq, yopiq va boshqalar), 
ishtirok etishga ruxsat berilishiga ko'ra (kvalifikatsion tanlov 
asosida yoki ushbusiz), geografik belgilariga ko‘ra (xalqaro, milliy, 
mahalliy), tanlab olish jarayoniga ko‘ra (oddiy, soddalashtirilgan) 
va boshqalar. Shuningdek, savdolaming klassifikatsiyasining yana 
bir turi bu — uning predmetiga qarab, masalan, tovarlar yetkazib 
berish uchun, bajariladigan ishlar va xizmatlar ko‘rsatish uchun
4 - T-20
49

---

kabi turilarga bo‘linadi. Mazkur klassifikatsiya quyidagilarni 
nazarda tutadi:
Tovarlar yetkazib berish uchun savdolar
— davlat va xususiy 
sektor uchun sanoat va boshqa tovar mahsulotlarini xarid etishda 
ishlatiladi. Savdo predmeti asbob-uskunalarni ishlab chiqish, 
tayyorlash, yetkazib berish, montaj va uni ishga tushirish, 
shuningdek yetkazib berilgan tovarlami keyingi ekspluatasiyasi 
bilan bog‘liq qo‘shimcha vazifalar, masalan, texnik xizmat 
ko‘rsatish, remont, personalni o ‘qitish va sotuvdan keyingi 
xarajatlar. Bunda, savdo ishtirokchilari — buyurtmachi va mol 
yetkazib beruvchidan iborat.
Bajariladigan ishlar uchun savdolar —
pudrat savdolari sifatida 
ma’lum bo‘lib, qurilish va qurilish-montaj ishlarini bajarishda 
pudratchilarni yollash hamda kerakli xizmatlarni bajarish, 
masalan, kafolat muddati davomida obyektni ta’mirlab borish, 
personalni ekspluatasiya xizmatlariga o‘qitish va boshqalardan 
iborat. Savdo ishtirokchilari — buyurtmachi va pudratchilardan 
iborat.
Xizmatlar ко ‘rsatish uchun savdolar—
texnik-iqtisodiy, ekologik 
va turli ekspertiza, loyiha ishlari, qurilish loyihalari, ishlarni sifatini 
nazorat etish, ma’lum tadqiqotlami amalga oshirish kabilar uchun 
injener, yuridik, m oliya-iqtisodiy va boshqa xizm atlarga 
yo‘naltirilgan boladi. Savdo ishtirokchilari — buyurtmachi va 
maslahatchilardan iborat.
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, savdolar turli xil tusga 
ega. Sanab o‘tilgan savdolar uchun, dunyo amaliyotida o‘ziga xos 
tender va shartnoma hujjatlari mavjud bolib, uning tarldbi va 
m a’nosi, yirik xalqaro mohya tashkilotlari (Jahon banki, Yevropa 
tiklanish va taraqqiyot banki, Yevropa hamjamiyati komissiyasi, 
Osiyo taraqqiyot banki va hakozolar) tomonidan ishlab chiqilgan 
yo‘riqnomalar, har bir mamlakatning milliy qonunchiligi, me’yoriy 
va uslubiy ko£rsatmalari bilan muvofiqlashgan.
Xomashyo, materiallar, butlovchi qismlar va jihozlarni sotib 
olish yuzasidan tender savdolarini o‘tkazish to£g‘risidagi Nizom 
(21.11.2000-yil 456-sonli Qarori bilan tasdiqlangan) davlat 
byudjeti, davlatning byudjetdan tashqari maqsadli fondlari
50

---

mablag'lari, Hukumat kafolati bo'yicha olingan xorijiy kreditlar, 
Jahon banki guruhi, ETTB, OTB, Xalqaro hamkorlik: Yapon 
banki, «KFW« banki kabi xalqaro va xorijiy moliya institutlari 
tomonidan taqdim etilgan xorijiy grantlar mablag'lari evaziga 
import qilingan, yoki O'zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilgan 
xomashyolar, materiallar, butlovchi qismlar va jihozlarni sotib 
olish bo'yicha tender savdolarini tashkil qilish mexanizmini belgilab 
beradi.