Тузувчи : Файзуллаева Н

CP = f (YD*, NW, r, X)

Bu erda:

CP – shaxsiy iste’molga sarflar;

YD* - joriy va kelajakda uy xo‘jaliklari ixtiyoridagi daromadning o‘rtachasi ((2) tenglamaga muvofiq aniqlangan);

NW – uy xo‘jaliklarining sof moddiy boyligi;

r – soliq to‘langandan keyingi boshqa o‘zgaruvchilar;

X – iste’molga ta’sir etuvchi boshqa o‘zgaruvchilar.

Xususiy sektorda kapital qo‘yilmalarni aniqlovchi omillar

YAlpi kapital qo‘shilmalar asosiy kapitalning yalpi jamg‘armasi (mashinalar, asbob-uskunalar, bino va inshootlar)ga va tovar-material zahiralarining o‘sishiga bo‘linadi. Bozor iqtisodiyoti amal qilgan mamlakatlarda kapital qo‘yilmalarni prognozlashda, qoidaga ko‘ra, kapital qo‘yilmalarni davlat va xususiy quyilmalarga ajratish maqsadga muvofiq. Davlat kapital qo‘yilmalarining prognozi byudjet rejalariga mos kelishi shart. O‘tish iqtisodiyotida bo‘lgan mamlakatlarda siyosiy rahbarlar tomonidan echiladigan muhim masalalardan biri davlat korxonalarining kapital qo‘yilmalari rejasi hisoblanadi. Buning natijasida bozor kuchlari davlat korxonalarining kapital qo‘yilmalarini aniqlovchi yagona omil bo‘lmasligi mumkin.

Xususiy sektor kapital qo‘yilmalari YAIM tarkibiy komponentlari qatoriga kiradi. Ularni prognozlash katta qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Sanoati rivojlangan malakatlarda xususiy investitsiyalar, qoidaga ko‘ra, uy-joy fondiga kapital qo‘yilmalar va uy-joy bilan bog‘liq bo‘lmagan boshqa barcha fondlarga kapital qo‘yilmalarga ajratiladi. SHu bilan birga bu 2 turdagi kapital quyilmalarning har biri uchun alohida modellar yaratiladi.

Xususiy sektor xo‘jalik kapital quyilmalari nazariy modellarida asosiy e’tibor investor modellashtirishdan oladigan foyda me’yorini hisoblash uning kelajakdagi sotuv hajmidan keladigan foydani kutishiga asoslanishi mumkin. Investorlarning muvoffaqiyatga bo‘lgan umidi va ishonchi sezilarli sub’ektivlik elementini o‘z ichiga oladi, buni miqdoriy baholab bo‘lmaydi. Buning ustiga kapitalning chegaralangan unumdorligiga va qiymatiga asoslangan kapital qo‘yilmalarni optimallashtirishning standart modellari rivojlangan moliyaviy bozorlarning bo‘lmasligi, kapital shakllanishida davlatning etarlicha sezilarli roli kabi institutsional va tuzilmaviy omillar mavjudligi hamda bozor mexanizmi nomukammalligining turlicha ko‘rinishlari tufayli qo‘llanilmasligi mumkin. Bundan tashqari bu kabi modellarni qo‘llash ko‘pincha zarur ma’lumotlarni, xususan, mavjud kapital miqdori, ishchi kuchi, ish haqi xarajatlari va kapital qiymati haqidagi ma’lumotlarni olish murakkabligi tufayli qiyinlashadi.

Ba’zi bir ishlarda ta’kidlanadiki, bu mamlakatlarda xususiy kapital qo‘yilmalarini cheklovchi asosiy omillar bo‘lib moliyalashtirish bahosi emas, balki kapital sifatida qo‘yiladigan vositaning yo‘qligi hisoblanadi. Bu real foiz stavkalari bozor muvozanati darajasidan past darajada turganligini hamda moliyaviy resurslar narxsiz mexanizmlar orqali taqsimlanayotganligini aks ettirishi mumkin.

Bunday mamlakatlarda xususiy kapital qo‘yilmalarning miqdorini aniqlovchi asosiy omillar bank kreditining, xorij kapitali kirib kelishining hamda taqsimlanmagan foydaning mavjudligi hisoblanadi. Bank kreditining mavjudligi o‘tkazilayotgan pul-kredit siyosatiga bog‘liq. SHuningdek, bundan soliq-byudjet siyosati ham muhim o‘rin tutadi, sababi davlat sektori tomonidan bank tizimi kreditiga talabning oshirilishi xususiy sektor olishi mumkin bo‘lgan kredit hajmi cheklanishiga olib kelishi mumkin.