Тузувчи : Файзуллаева Н

2. Iste’mol va jamg’arishga o’rtacha hamda chegaralangan moyillik. 
Makroiqtisodiy tahlil jarayonida iste’mol va jamg’arish funksiyalarini yanada to’laroq 
bilish uchun iste’mol va jamg’arishga o’rtacha moyillik va chegaralangan moyillik 
tushunchalarini mohiyatini anglab olishimiz lozim. 
Iste’molga o’rtacha moyillik deganda tasarrufidagi daromaddagi iste’mol xarajatlarining 
ulushi tushuniladi, ya’ni: 
S 
APC = ------------- 100 
Yd 
bunda: APC – (average propensity to consume) iste’molga o’rtacha moyillik. 
Tasarrufidagi daromaddagi jamg’arish ulushini jamg’arishga o’rtacha moyillik deb ataladi, 
ya’ni: 
S
APS = --------------- 100 
Yd
Bunda: APS (average propensity to saving) – jamg’armaga o’rtacha moyillik. 
Misol uchun, tasarrufidagi daromad darajasi 410 va 530 shartli birlikka va iste’mol 
darajalari 405 va 495 shartli birlikka teng bo’lgan holatlar uchun iste’molga o’rtacha moyillikni 
hisoblaymiz, ya’ni: 
ARS =(405 / 410) x 100 = 98, 78% yoki 0,98; 
ARS = (495 / 530) x 100 = 93,39% yoki 0,93 ga teng. 
Demak, bu misollardan ko’rinib turibdiki, tasarrufidagi daromadlar miqdori ko’payib borishi 
bilan uning tarkibidagi iste’mol ulushi kamayib va aksincha jamg’arma ulushi ko’payib boradi.
Bu holatni Keynsning “asosiy psixologik qonun”i bilan izohlash mumkin. “Mavjudligiga 
nafaqat aprior tasavvurlarga ko’ra, bizning inson tabiatini bilishimizdan kelib chiqib shuningdek
o’tmish tajribasini sinchiklab o’rganish asosida biz to’liq ishonishimiz lozim bo’lgan asosiy 
psixologik qonun shundan iboratki kishilar daromadlari o’sishi bilan, odatda, o’z iste’mollarini 
oshirishga moyillar, ammo daromadlari o’sgan darajada emas”
*
Soliqlar to’langandan keyin qolgan daromadning bir qismi iste’mol qilinadi, ikkinchi 
qismi esa jamg’ariladi, shu tufayli ham iste’molga va jamg’arishga o’rtacha moyillik yig’indisi 
100% ga yoki koeffitsiyent ko’rinishda 1 ga teng: